کمر درد؛ آسیبی در کمین انسان
کمر درد را شاید قدیمتر ها فقط در کهنسالان میدیدیم. تصویری از پدربزرگ یا مادربزرگی که از شدت درد کمر ناله میکردند و گاه فشار آن کمرشان را خم کرده بود، همه در ذهن داریم. این روزها اما کافی است سری به کلینیکهای فیزیوتراپی یا مطب پزشکان ارتوپدی بزنید تا گستردگی این مشکل را در بین همه سنین و همه اقشار از نزدیک ببینید. شاید هر کدام ما به خاطر تصویری که از دردهای سالمندان در ذهنمان داریم، فاصله خودمان با درد کمر را خیلی زیاد بدانیم. اما واقعیت این است که این درد همین بغل گوش ما نشسته است. درواقع ما با سبک زندگی غلط و رعایتنکردن حالتهای صحیح بدن هر لحظه درد کمر را به زندگی خود دعوت میکنیم.
کمردرد گاهی در یک درد خفیف یا یک گرفتگی ساده در عضلات کمر خلاصه میشود. گاهی هم به صورت دردهایی شدید خود را نشان میدهد که روال طبیعی زندگی را بر هم میزند. در مواردی هم از یک بیماری جدیتر خبر میدهد. اینجاست که باید برای آن اقدامی اورژانسی انجام داد. همه این تفاوتهایی که گفتیم به متنوعبودن علل بروز آسیب برمیگردد. بر اساس همین تنوع هم درمان کمر درد روشهای مختلفی دارد. اگر قصد دارید با انواع کمردرد و راه درمان و پیشگیری از آنها آشنا شوید، تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
چرا درد کمر ایجاد میشود؟
قبل از هرچیز بهتر است به سراغ ساختار کمر برویم. قسمتی از بدن که ستون فقرات یعنی مرکز فرماندهی حرکات بدن در آن قرار گرفته است. نخاع از وسط آن میگذرد. عامل ایجاد بسیاری از حرکات در بدن است و خلاصه اینکه قسمت اصلی بالاتنه انسان است. کمر ساختاری پیچیده دارد که از ستون مهرهها، نخاع، اعصاب و ماهیچهها تشکیل شده است. ستون فقرات ۳۳ مهره دارد. ۲۴ عدد از این مهرهها با دیسکهای بین مهرهای محافظت میشوند و تعداد ۱۱۸ مفصل هم استخوانهای مختلف ستون فقرات را بهم متصل میکنند. نخاع رشتهای از اعصاب است که مانند یک طناب از میان ستون فقرات میگذرد. کار آن انتقال پیامها از مغز به اندامهای بدن و کنترل حرکات و تعادل بدن است. همچنین ۳۱ جفت عصب هم از نخاع خارج میشود و به نقاط مختلف بدن کشیده میشود.
در کمر هم مثل دیگر قسمتهای بدن، استخوانها، مهرهها و اعصاب توسط ماهیچهها در بر گرفته شدهاند. تصور کنید همه این اجزا در یک ساختار پیچیده و تو در تو باید به صورت هماهنگ کار کنند و ماموریتهای زیادی را که برعهده دارند، انجام دهند. کوچکترین ناهماهنگی در این قسمت میتواند عامل دردهایی شدید شود. دردهایی که در روند زندگی طبیعی اختلال ایجاد کنند. برای مثال جابجایی یکی از مهرهها یا جابجایی دیسکهای بین مهرهای هرکدام عامل درد در کمر هستند. تنگ بودن کانالی که نخاع از آن عبور میکند هم به بروز درد در ناحیه کمر منجر میشود. خارج شدن ستون فقرات از شکل طبیعی آن هم در درازمدت باعث ایجاد آسیب میشود.
انواع کمر درد
کمر درد بر اساس علت ایجاد آن انواع مختلفی دارد. به طور کلی میتوان آن را به انواع زیر تقسیمبندی کرد:
- مکانیکی
- التهابی
- عصبی
- شغلی
در ادامه به بررسی انواع کمر درد میپردازیم.
مکانیکی:
این نوع درد بر اثر فعالیت زیاد ایجاد یا تشدید میشود. اما با استراحت، درد آن کاهش مییابد. کمر درد مکانیکی در واقع از شایعترین انواع درد کمر است. بیماریهایی مثل فتق دیسک کمر، درد عصب سیاتیک و روی هم افتادن مهرهها از جمله کمردردهای مکانیکی هستند.
التهابی:
همانطور که از اسمش پیداست، کمر درد التهابی در اثر التهاب یکی از مفصلها یا عفونت در بخشی از کمر ایجاد میشود. نشانه این نوع، تشدید درد با استراحت است. در حالی که با فعالیت بیمار معمولا درد کمتری احساس میشود. مهمترین بیماری این دسته روماتیسم است که در اثر التهاب مفاصل ایجاد میشود. همچنین در صورت بروز سرطانهای ناحیه کمر یا تومور نخاعی، کمر درد التهابی در بدن به وجود میآید.
عصبی:
هرچند همه انواع کمر درد با استرس و اضطراب تشدید میشوند، اما بهتر است دستهای جدا برای کمردرد عصبی در نظر بگیریم. چرا که استرس و اضطرابهای طولانی و مکرر میتواند منجر به اسپاسم عضلات کمر شود. اسپاسم هم به نوبه خود موجب بروز دردهای شدید و ناگهانی میشود.
شغلی:
کمر درد شغلی هم یکی دیگر از شایعترین انواع کمر درد است. این نوع کمر درد را تقریبا همه انسانها تجربه میکنند. چه آنها که کار فنی دارند، روی پا میایستند و کار میکنند. چه آنهایی که کارمند هستند و پشت میز مینشینند. همه این افراد در دوره ای از زندگی کمر درد شغلی را تجربه میکنند. علت ایجاد این نوع کمردرد فشارهایی است که در حین کار به کمر وارد میشود. این فشارها از عواملی مثل تحمیل نیروی اضافی به کمر، ایستادن طولانی مدت، خم شدن و یا بلندکردن وسایل سنگین، نشستن طولانی مدت، نشستن بدون تکیهگاه، چرخش کمر در حین حمل اجسام یا هنگام خم شدن، کار کردن طولانی بدون استراحت و… ناشی میشود.
عوامل ایجاد کمر درد
پس از آشنایی با انواع کمر درد حالا بهتر است به طور مجزا عواملی که درد کمر را ایجاد میکنند، دقیقتر بررسی کنیم. شناخت دقیق این عوامل میتواند برای پیشگیری از بروز آسیب به ما کمک کند.
کشیدگی در اجزای کمر:
هر گونه کشیدگی در اجزایی مثل ماهیچهها و رباطها دردهایی شدید در کمر ایجاد می کند. کشیدگیها ممکن است در اثر بلند کردن اجسام سنگین، چرخش کمر در زمان خمشدن یا حمل وسایل، حرکات ناگهانی کمر و… ایجاد شود.
ناهنجاری در ساختار کمر:
همانطور که در ابتدای مقاله گفتیم، هرگونه ناهماهنگی در ساختار پیچیده اجزای کمر میتواند به بروز درد در آن منجر شود. پارگی دیسکهای کمر و بیرونزدگی آنها، تنگی کانال نخاعی و پوکی استخوان از جمله ناهنجاریهایی هستند که مشکل ایجاد میکنند.
حالت نامناسب بدن:
تغییرات در حالت بدن شاید در کوتاه مدت نشانه بدی از خود نشان ندهد اما در بلندمدت حتما کمر را درگیر میکند. در عصری که ما زندگی میکنیم شاید انسانها درگیر سختیهای زندگی کشاورزی و دامداری نباشند اما به جای آن پشت میز مینشینند و مرتب درگیر کمر درد و دیگر آسیبهای حرکتی هستند. امروزه کمتر کسی را میتوان پیدا کرد که با کامپیوتر و گوشی موبایل کار نکند. همین دو وسیله از مهمترین عوامل ایجاد ناهنجاری در شکل طبیعی ستون فقرات هستند که دردهای شدید ناحیه کمر را به وجود میآورند. البته رعایتنکردن حالت صحیح بدن فقط محدود به زمان نشستن پشت میز کامپیوتر یا هنگام کار با گوشی نیست، بلکه موقع خوابیدن، ایستادن و مخصوصا استراحت کردن هم باید حالت صحیح بدن را حفظ کنیم. برای آشنایی بیشتر میتوانید به مقاله اصلاح حالت بدن مراجعه کنید
بارداری:
بدن زنان در دوران بارداری دچار تغییراتی میشود. از یک طرف بدن زنان باردار باید وزنی اضافه را تحمل کند. از طرف دیگر نقطه ثقل بدن تغییر میکند. این شرایط فشاری مضاعف را به ستون فقرات وارد میکند.
چه کسانی بیشتر در معرض درد کمر هستند؟
- افرادی که به واسطه شغلشان فشار بیشتری به کمر وارد میکنند باید به شدت مراقب باشند
- کسانی که ورزش نمیکنند، عضلات ضعیفتری دارند و احتمال بروز آسیب در آنها بیشتر است
- گذشتن سن از ۳۰ سالگی و ۴۰ سالگی زمینه بهتری برای بروز آسیب فراهم میکند
- سیگار کشیدن هم یکی دیگر از عوامل تشدید خطر کمر درد است
- افرادی که اضافه وزن دارند، فشار بیشتری به کمر وارد میکنند
- افراد مبتلا به بیماریهای آرتروز باید خیلی مراقب کمر باشند
- افسردگی و اضطراب بالا زمینهای برای بروز درد در کمر است
کمر درد اورژانسی
چنانچه درد کمر با علائم زیر همراه باشد، باید سریع تحت درمان اورژانسی قرار گیرد:
- ضعف رو به ازدیاد پاها
- بیاختیاری در کنترل ادرار و مدفوع
- بروز تب همراه با کمر درد
- بروز درد کمر پس از تصادف یا زمین خوردن
بیماریهای کمر
حالا که با انواع کمر درد و عوامل مختلف آن آشنا شدیم، بد نیست نگاهی به مهمترین بیماریهایی که درد کمر ایجاد می کنند، بیاندازیم:
- آرتروز ستون فقرات
- روماتیسم ستون فقرات
- فتق دیسک کمر
- درد عصب سیاتیک
- تنگی کانال نخاعی
- کیفوز یا قوز پشت
- اسکولیوز یا انحراف جانبی ستون فقرات
- لوردوز یا گودی کمر
درمان کمر درد در منزل:
همه ما حتما کمر درد را در طول زندگی تجربه کردهایم. بسیاری از انواع آن با استراحت و گذشت زمان برطرف میشوند. در واقع ابتداییترین مرحله درمان، درمان خانگی است. مراحل درمان خانگی را میتوان به صورت زیر برشمرد:
استراحت مطلق:
درمانهای خانگی از استراحت و خوابیدن شروع میشود. البته به دو نکته باید توجه داشت. یکی اینکه برخی از انواع درد ممکن است با استراحت زیاد تشدید شوند. نکته دیگر اینکه علت درد هر چیز که باشد، استراحت مطلق نباید بیشتر از سه روز طول بکشد مگر با دستور پزشک. چرا که ممکن است عضلات را ضعیف کند.
کمپرس سرد و گرم:
استفاده متناوب از کمپرس سرد و گرم میتواند التهاب را کم کرده و درد را کاهش دهد. برای این کار باید ابتدا ۱۵ دقیقه از کیسه آب گرم استفاده کنید. بعد از آن در محل درد کیسه یخ بگذارید. این کار را هر دو ساعت یک بار انجام دهید.
داروهای ضد التهاب:
داروهای ضد التهاب بدون نسخه مثل آسپرین هم برای تسکین درد بسیار موثر هستند. در صورتی که ناراحتی به مراحل حاد رسیده باشد ممکن است پزشک برای تسکین آن داروهای ضدالتهابی استروئیدی و یا داروهای شل کننده عضلات هم تجویز کند.
حمام آب گرم:
در مواردی که آسیب در اثر گرفتگی ایجاد میشود، حمام آب گرم بسیار راهگشا است. چرا که آب گرم باعث شلشدن ماهیچهها و همچنین افزایش جریان خون در بدن میشود که به رفع گرفتگی و درد کمک میکند. بهتر است در زمان دوشگرفتن ماهیچههای خود را ماساژ دهید. از آب خیلی داغ هم استفاده نکنید.
درمان درد کمر با فیزیوتراپی:
درد کمر اساسا یکی از مشکلاتی است که فیزیوتراپی راه حلهای زیادی برای آن در نظر دارد. از درمان دستی گرفته تا روشهای پیشرفته لیزر و شاک ویو و… میتوانند برای بهبود آن استفاده شوند. در ادامه روشهای پیشنهادی فیزیوتراپی برای درمان این آسیب را بررسی میکنیم:
درمان دستی:
درمان دستی سادهترین روش درمانی مورد استفاده در فیزیوتراپی است. در این روش فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیکهای دستی تلاش میکند عامل درد یا گرفتگی را در بدن برطرف کند.
تمرین درمانی:
در روش تمرین درمانی فیزیوتراپیست تمرینهای ورزشی مناسبی را که به برطرفشدن آسیب کمک میکند، به بیمار آموزش میدهد. درمانگر ابتدا در انجام حرکات به بیمار کمک میکند. در مرحله بعد بیمار باید در فاصله جلسات درمانی خودش تمرینات را انجام دهد.
الکتروتراپی:
این روش که به فیزیوتراپی برق معروف است، به کاهش درد کمک میکند. الکتروتراپی با ارسال سیگنالهای الکتریکی به عصبها جلوی انتقال پیام درد به مغز را میگیرد. این روش معمولا در ترکیب با درمانهای دیگر استفاده میشود.
لیزر درمانی:
استفاده از لیزر برای درمان آسیب ستون فقرات از رایجترین اقدامات درمانی فیزیوتراپی است. لیزر پرتوان درمانی غیر تهاجمی است که پرتوهای نور مادون قرمز را به بافت آسیبدیده وارد میکند و انرژی آنها را برای ترمیم آسیب بالا میبرد. لیزر طول درمان را هم کاهش میدهد و عوارض کمی دارد.
شاک ویو تراپی:
شاک ویو روشی درمانی است که برای اختلالات عضلات و تاندونها بسیار مفید است. این روش با ارسال امواج الکترومغناطیس به درون بافتها، سلولها را ملتهب کرده تا روند ترمیم آسیب را به طور خود به خودی سرعت بخشند. شاک ویو برای درمان دردهای عضلانی و نقاط ماشهای استفاده میشود. این روش سرعت قابل ملاحظهای در درمان دارد.
تراکشن:
این روش در واقع کشش دادن به عضلات است. در مواردی که آسیب ناشی از اختلالات عضلانی یا جابجایی کوچک دیسکها است، کشش میتواند باعث کاهش درد شود.
ماساژ درمانی:
ماساژ اصولا برای کاهش درد در همه نقاط بسیار مفید است. در مورد درد کمر هم ماساژ را میتوان در کاهش درد نقاط ماشهای و دردهای عضلانی به کار برد.
طب سوزنی:
روش سوزن خشک هم از جمله درمانهای رایج فیزیوتراپی است که با تحریک سلولها باعث ترشح برخی هورمونها میشود. این هورمونها به کاهش درد و التهاب کمک میکنند.
چه زمانی کمر درد به جراحی نیاز دارد؟
خوشبختانه امروزه بسیاری از بیماریهای کمر درد با استفاده از درمان خانگی و در موارد حادتر با درمانهای فیزیوتراپی قابل درمان هستند. اما در صورتی که پس از سه ماه درمان فیزیوتراپی بهبودی حاصل نشد، احتمالا به عمل جراحی نیاز است. همچنین کمر دردهایی که به مرحله اورژانسی رسیده باشند، در بیشتر موارد باید تحت عمل جراحی قرار گیرند تا از آسیب به دیگر قسمتهای بدن جلوگیری شود.
پیشگیری از کمر درد:
احتمالا تا اینجا متوجه شدهاید که عامل بروز بسیاری از دردهای کمر، سبک زندگی غلط است. کار کردن، استراحت، فشارهای عصبی، خستگیهای روحی و جسمی همه از عواملی هستند که به طریقی میتوانند عامل ایجاد کمر درد باشند. برای پیشگیری، اولین اقدام تغییر سبک زندگی است. البته لازم نیست تغییر خیلی بزرگی در زندگی خود ایجاد کنیم. همین که بتوانیم در موقعیتهای مختلف مراقب بدنمان باشیم، کافی است. درواقع ما با رعایت حالتهای صحیح بدن میتوانیم به مقدار زیادی از بروز بیماریها جلوگیری کنیم.
برای پیشگیری از کمر درد توصیههای زیر را فراموش نکنید:
- ورزشکردن عامل تقویت عضلات است و از بروز بیماریهای اسکلتی عضلانی جلوگیری میکند
- در زمان ایستادن، وزن را به طور مساوی بر روی هر دو پا بیندازید و پاشنه پا را روی زمین فشار دهید.
- هنگام نشستن همواره کمر را صاف بگیرید و سعی کنید تکیهگاه داشته باشید.
- هنگام کار با کامپیوتر و موبایل از خم کردن سر و گردن خودداری کنید.
- همواره از کفشهای طبی با پاشنه مناسب استفاده کنید.
جمعبندی
کمر درد شایعترین آسیب اسکلتی عضلانی است. همه انسانها در طول زندگی حداقل یک بار به آن دچار میشوند. این آسیب از عوامل مختلفی ایجاد میشود که به راحتی میتوان با رعایت برخی اصول از آن پیشگیری کرد. در صورت بروز هرگونه مشکل در ستون فقرات بهتر است جلوی پیشرفت آن را بگیرید. از درمانهای خانگی گرفته تا روشهای فیزیوتراپی برای درمان انواع کمر درد به کار گرفته میشوند. البته در صورت جوابگو نبودن این روشها، در مواردی عمل جراحی نیاز است.
مرکز توانبخشی و فیزیوتراپی یزد به عنوان اولین مرکز فیزیوتراپی استان یزد از کلیه روشهای فیزیوتراپی برای درمان انواع کمر درد زیر نظر متخصصین با تجربه استفاده میکند.