چرا درد لگن ایجاد میشود؟
لگن بزرگترین و یکی از مهمترین استخوانهای بدن است. این مفصل اگر دچار درد یا هر عارضهی دیگری شود میتواند زندگی شما را مختل کند و توانایی انجام فعالیتهای روزمره را از شما بگیرید، چرا که این مفصل درواقع محل اتصال بالاتنه و پایینتنه بدن انسان است. اگر مفصل لگن دچار مشکل شود ممکن است در کشاله ران، پایین ساق پا یا حتی زانو، درد ایجاد کند. در این مقاله از مرکز توانبخشی و فیزیوتراپی یزد دربارهی علتها و راههای درمان درد لگن صحبت میکنیم. اگر شما هم دچار درد در ناحیه لگن هستید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
علت درد لگن
استخوان ران یکی از درازترین استخوانهای بدن است. این استخوان از دوطرف دو نوع مفصل متفاوت تشکیل میدهد. از پایین با زانو مفصل لولایی تشکیل میدهد و از بالا با استخوان لگن، بزرگترین استخوان بدن، مفصل گوی و حفره را میسازد. بهاین دلیل مفصل گوی و حفره نام گرفته که قسمت بالای استخوان ران شبیه به یک گوی است، این گوی درون یک حفره توخالی در استخوان لگن قرار میگیرد. این مفصل بسیار پایدار و قوی است و بیشترین دامنهی حرکتی را در بین انواع مختلف مفاصل بدن ایجاد میکند.
مفصل ران و لگن با پوششی از ماهیچهها که توسط تارهای محکمی بهنام تاندون به استخوانها متصل شدهاند، نگه داشته میشود. این ماهیچهها و تاندونها یک کپسول در اطراف مفصل تشکیل میدهند و حرکات آن را پشتیبانی میکنند. آنها به حرکت مفصل کمک کرده و از حرکت پا و بالاتنه حمایت میکنند.
سر استخوان ران و استخوان لگن در محل اتصال، توسط پوششی غضروفی پوشیده شده تا از سایش استخوانها جلوگیری کند. علاوه بر این مفصل از بیرون توسط یک بافت پیوندی احاطه شده که مایعی به درون حفره مفصلی ترشح میکند تا اصطکاک بین دو استخوان را کاهش دهد. وجود مایع مفصلی و غضروف درنهایت باعث میشود از تخریب استخوان جلوگیری شود. گاهی ممکن است یکی از این اجزا دچار مشکل شود و باعث درد لگن بشود.
درد لگن علل بسیار زیادی دارد مثلا ممکن است بعد از ورزشهای سنگین دردی در لگن خود احساس کنید، در این حالت احتمالا تاندونهای شما دچار التهاب شده و بعد از چند روز خودبهخود بهبود مییابند. در ادامه این مقاله علل مختلف درد لگن را بررسی میکنیم:
نکروز آواسکولار یا سیاه شدن سر استخوان ران
گاهی بهدلیل ایجاد مشکلاتی مانند شکستگی، دررفتگی مفصل ران و لگن، مسدودشدن رگهای خونی با چربیها و مصرف داروهای استروئیدی با دوز بالا در طولانی مدت جریان خون به استخوان ران مختل میشود و بافت استخوان میمیرد. این اتفاق ممکن است در هر ناحیهی دیگری از بدن نیز اتفاق بیفتد ولی بیشتر در مفصل لگن شایع است. نکروز آواسکولار که درنهایت باعث میشود استخوان دچار فروپاشی شود، درد شدیدی را در لگن بهوجود میآورد.
سرطان
گاهی در بافت استخوانی لگن یا ران، تومور ایجاد میشود یا ممکن است تومور در قسمتهای دیگر بدن به مفصل لگن و استخوانهای آن گسترش یابد. این اتفاق باعث میشود درد زیادی در لگن احساس شود.
پارگی مفصل لگن
در لبه بیرونی حفره مفصل لگن یک حلقه غضروفی بهنام لابروم قرار دارد. ممکن است در افرادی که ورزشهای سنگین یا حرکات چرخشی زیادی انجام میدهند، این حلقه غضروفی پاره شود. لابروم علاوه براینکه از مفصل لگن محافظت میکند مانند یک واشر برای ایمن نگهداشتن قسمت انتهایی استخوان ران در حفره استخوان لگن نیز نقش دارد.
کشیدگی ماهیچه و تاندون
همانطور که پیش از این اشاره شد، گاهی در اثر فعالیتهای سنگین و استفاده زیاد از مفصل لگن به عضلات، رباطها و تاندونهای اطراف این مفصل فشار وارد میشود و در اثر فشار، این اجزا دچار التهاب و کشیدگی میشوند. سپس در لگن درد زیادی احساس میشود و عملکرد آن کاهش مییابد.
شکستگی لگن
بدن انسان بهگونهای طراحی شدهاست که با بالا رفتن سن تخریب استخوان افزایش مییابد و سلول استخوانی جدیدی هم تشکیل نمیشود. علاوه بر این تراکم کلسیم در بافت استخوانی کاهش مییابد. در نتیجه این اتفاقات پوکی استخوان اتفاق میافتد و استخوان ضعیف و آسیبپذیر میشود. در بیماری پوکی استخوان احتمال شکستن استخوان افزایش مییابد.
آرتریت
آرتریت نوعی بیماری مفصلی است و دو نوع آرتروز و روماتیسم مفصلی آن شایعتر است. در بیماری آرتروز لگن با افزایش سن سرعت تخریب غضروف سر استخوان ران از سرعت ترمیم آن بیشتر میشود. در نتیجه غضروف از بین میرود و استخوانها به یکدیگر ساییده میشوند. این وضعیت منجر به احساس درد زیادی میشود. در بیماری روماتیسم مفصلی دستگاه ایمنی بدن سلولهای غضروف را از بین میبرد. بهطور کلی مبتلایان به بیماریهای آرتریت علاوه بر درد در مفصل خود احساس سفتی دارند و دامنهی حرکتی آنها کاهش مییابد.
بورسیت
در بین بافتهایی مانند استخوان، تاندون و ماهیچهها کیسههای مایعی بهنام بورس وجود دارد. بورسها از سایش این بافتها بهیکدیگر جلوگیری کرده و اصطکاک را کاهش میدهد. در بعضی مواقع بهدلیل فعالیتهای مکرر بورسها ملتهب میشوند و باعث ایجاد درد زیادی در لگن میشوند. به این وضعیت بورسیت میگویند.
تاندونیت
تاندونها از جنس بافت پیوندی هستند و ماهیچه و استخوان را بههم متصل میکند. گاهی در اثر فشار و فعالیت زیاد تاندونها ملتهب میشوند که به این وضعیت تاندونیت میگویند. با بروز تاندونیت درد شدیدی در لگن حس میشود.
علل درد جلوی لگن
چند نوع علت مختلف میتواند باعث درد در کشاله ران شود. شایعترین آن که بیشتر در ورزشکاران رخ میدهد کشیدگی رباطها و تاندونهایی است که در این ناحیه قرار دارند. افرادی که ورزشهایی مانند فوتبال انجام میدهند و نیاز به دویدن زیاد دارند، درمعرض خطر بیشتری قرار هستند.
دومین علت شایع درد در کشاله ران فتق اینگوینال است. در فتق اینگوینال دیواره نگهدارنده رودهها پاره میشود و بافتهای داخل شکم از محل پارگی دیواره عبور میکند. در این شرایط علاوه بر ایجاد درد ممکن است یک تودهی برجسته در کشاله ران مشاهده شود.
شکستگی استخوان ران یا سنگ کلیه، رسوبات معدنی کوچک و سخت در کلیه، از عوامل دیگری هستند که ممکن است باعث ایجاد درد در جلوی لگن یا کشاله ران شوند.
علل درد پشت لگن یا عضلات باسن
درد در باسن بیشتر پس از انجام فعالیتهایی پرفشار و سخت مانند ورزشهای سنگین احساس میشود و ناشی از گرفتگی و اسپاسم این عضلات یا تجمع لاکتیک اسید در ماهیچهها است.
علائم درد لگن چیست؟
اصلیترین نشانه درد لگن همان دردی است که در نایحه لگن و اطراف آن احساس میکنید اما ممکن است علاوه بر درد علائم دیگری نیز تجربه کنید، در این قسمت این علائم را بررسی میکنیم. هنگامی که درد لگن را تجربه میکنید علاوه بر آن احتمالا در قسمتهای دیگری مثل عضلات باسن، عضلات ران، کشاله ران، داخل مفصل ران یا اطراف مفصل ران و لگن نیز احساس درد خواهید داشت. گاهی اوقات درد زانو نیز علامت مشکل لگن است، این درد ارجاعی یا درد تابشی نامیده میشود و نسبتاً شایع است.
گاهی ممکن است موقع انجام تمرینات مربوط به همسترینگ یا باسن نیز احساس درد داشته باشید. درد هنگام خم شدن ران در بالا یا پایین رفتن از پلهها اغلب نشانهای از مشکل مفصل ران است. در برخی موارد حتی ممکن است دردی که احساس میشود ناشی از فتق باشد یا از سایر نواحی بدن مانند کمر به لگن منتقل شود. اگر پس از استراحتهای طولانی یا فعالیت شدید درد لگن افزایش یافت، ممکن است ناشی از آرتروز باشد. علاوه بر اینها برخی افراد بهدلیل درد زیاد در لگن دچار لنگیدن میشوند و دامنهی حرکتی آنها کاهش مییابد.
روند تشخیص درد لگن
اگر تا دو هفته بعد از شروع، درد لگن شما بهبود نیافت، باید به پزشک مراجعه کنید. بهتراست قبل از مراجعه به پزشک نکاتی در مورد وضعیت خود یادداشت کنید و دربارهی همه علائمتان با پزشک صحبت کنید.
پزشک در مورد درد شما و اینکه چه حرکاتی باعث بدتر شدن آن میشود، سوال میکند. علاوه بر این پزشک از شما دربارهی اینکه علائم چگونه شروع شده، چگونه بر فعالیتهای روزانه شما تأثیر میگذارد و راجع به سابقه پزشکیتان هم سوالاتی میپرسد که باید برای پاسخ دقیق آنها آماده باشید.
سپس در مرحله بعد پزشک لگن شما را معاینه میکند. تا از نظر دامنه حرکتی و… بررسی شوید. این معمولاً اطلاعات کافی را برای برنامهریزی درمان شما به پزشک میدهد. اما ممکن است برای تشخیص برخی شرایط به آزمایشات تصویربرداری نیاز داشته باشید. این آزمایشهای تشخیصی شامل موارد زیر است:
رادیولوژی
رادیولوژی یا تصویربرداری با اشعه ایکس اغلب بهترین راه برای تشخیص مشکل استخوان ران است زیرا وضعیت استخوانها را نمایش داده و میتواند مشکلاتی در لگن را نشان دهد که علت درد را مشخص میکنند. البته رادیولوژی برای مشاهده بافتهای نرم اطراف مفصل مفید نیست.
سیتی اسکن
در سیتی اسکن از اشعه ایکس برای نشاندادن بخشها یا برشهایی از مفصل ران استفاده میشود. سپس کامپیوتر آنها را برای ایجاد تصویر سهبعدی از لگن کنار هم قرار میدهد. اگر مفصل ران دارای شکل غیرمعمول باشد، سیتی اسکن میتواند بسیار مفید باشد. برای مثال ممکن است حفره ران بسیار کمعمق باشد و سیتی اسکن میتواند این را نشان دهد.
امآرآی
اسکن امآرآی از امواج مغناطیسی برای ساختن تصویر استفاده میکند و این قابلیت را داراست که از بافت نرم مانند ماهیچهها و تاندونها هم تصویربرداری کند. امآرآی به ویژه برای تشخیص بیماری سیاهشدن سر استخوان ران کاربرد دارد.
آزمایش خون و ادرار
اگر پزشک شما تصور کند که درد شما ممکن است ناشی از عفونت یا روماتیسم مفصلی باشد، آزمایش خون به تشخیص دقیق آن کمک میکند. آزمایش مدفوع و ادرار، آزمایش بارداری برای زنانی که در سن باروری قرار دارند، سونوگرافی شکم و لگن، لاپاراسکوپی و کولونوسکوپی از آزمایشات دیگری است که احتمال دارد پزشک با توجه به تشخیص اولیه تجویز کند.
عوارض نادیدهگرفتن درد لگن چیست؟
اگر به درد لگن بیتوجهی کنید نهتنها بهبود نمییابد، بلکه به مرور زمان بدتر میشود و حتی میتواند خواب شما راهم مختل کند. کمکم به سایر اندامها مثل شکم کشیده میشود و توانایی انجام فعالیتهای روزمره را از شما میگیرد. علاوه بر همه اینها ممکن است هنگام ایستادن احساس ناپایداری داشته باشید و حس کنید در حال سقوط هستید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
بیشتر اوقات ممکن است درد مفصل ران را بتوانید با درمانهای خانگی ساده یا مسکنهای بدون نسخه درمان کنید. اگر درد شما بسیار شدید است یا پس از دو هفته مصرف منظم مسکنها بهبود نیافت، باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین در موارد زیر باید فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- پس از زمینخوردن یا آسیبهای دیگر درد شروع شدهاست.
- با گذشت زمان درد بدتر میشود.
- در انجام فعالیتهای روزانه مثل راهرفتن، بالارفتن از پلهها یا خمشدن به جلو هنگام نشستن مشکل دارید.
- احساس میکنید تب دارید، حالتان خوب نیست یا در حال کاهش وزن هستید.
- درد بهطور ناگهانی شروع میشود و شدید و غیرقابل تحمل است.
- دامنهی حرکتی لگن شما کاهش یافته است.
- در لگن قرمزی و تورم مشاهده میکنید و احتمال خونریزی داخلی میدهید.
روشهای درمان درد لگن
پزشک بعد از تشخیص علت درد لگن، ممکن است یکی از روشهای درمانی زیر یا ترکیبی از آنها را توصیه کند:
درمان دارویی
پزشک بسته به علت درد لگن برای شما دارو تجویز میکند. اگر درد ناشی از التهاب تاندونها یا عضلات باشد احتمالا داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی را تجویز میکند. این نوع داروها شامل دیکلوفناک، ناپروکسن یا ایبوپروفن با دوز بالا است و به تسکین درد کمک میکند. مانند سایر داروها، داروهای غیراستروئیدی گاهی اوقات ممکن است عوارض جانبی داشته باشند. پزشک با تجویز کمترین دوز موثر در کوتاهترین زمان اقدامات احتیاطی را برای کاهش خطر عوارض جانبی انجام میدهد.
در حالت دوم اگر درد شما ناشی از پوکی استخوان باشد از داروهایی برای درمان این بیماری استفاده میشود که با کاهش سرعت تخریب استخوان و کندکردن سرعت پیشرفت پوکی استخوان، خطر شکستگی لگن را کاهش میدهند.
در حالت سوم اگر روماتیسم علت درد لگن باشد، داروهای ضدالتهابی مانند کورتیکواستروئیدها و داروهای ضعیفکننده سیستم ایمنی بدن مانند کورتون تجویز میشود. این داروها علاوه بر کاهش درد باعث میشود سرعت روند تخریب غضروف کاهش یابد.
فیزیوتراپی
در درمان فیزیوتراپی، فیزیوتراپیست با آموزش طیف وسیعی از حرکات و تمرینهای حرکتی مخصوص شرایط شما به کاهش درد لگن کمک میکند. متخصصان فیزیوتراپی آموزش دیدهاند تا با استفاده از انواع تمرینات تقویتی و کششی، ماساژ و سایر تکنیکهای درمانی درد را کاهش دهند و به بهبود دامنهی حرکتی مفصل ران کمک کنند. رویکرد فیزیوتراپی بسته به این که مشکل شما کوتاهمدت یا طولانیمدت باشد، متفاوت است. خدمات فیزیوتراپی شامل موارد زیر میشود:
- تمرین درمانی برای تقویت عضلات ضعیف، هماهنگی و بهبود عملکرد
- درمانهای دستی مانند ماساژ برای بافتهای نرم و مفاصل
- تمریناتی برای کاهش یا جلوگیری از سفتی مفاصل
- تمریناتی برای افزایش دامنه حرکتی مفصل
- توصیههایی در مورد اصلاح حالت بدن
تزریق استروئید
اگر درد ناشی از بورسیت یا التهاب در داخل یا اطراف لگن باشد، تزریق استروئید میتواند کمککننده باشد. گاهی اوقات برای درمان التهاب تاندون ایلیوپسواس نیز موثر هستند، هر چند تزریق باید توسط رادیولوژیست با استفاده از سونوگرافی انجام شود، زیرا تاندون ایلیوپسولس بسیار عمیق است.
جراحی
پزشکان در ابتدا سعی میکنند از روشهایی با مداخله کمتر استفاده کنند ولی در بعضی شرایط درمان دیگری جز جراحی وجود ندارد.دو نوع عمل جراحی برای درمان درد لگن متداول است.
در افرادی که درد ناشی از شکستگی لگن است، تقریباً همیشه برای تثبیت استخوان نیاز به جراحی است. در این شرایط گاهی تعویض مفصل لگن نیز ممکن است ضروری باشد. معمولاً برای افراد مسن شکستگی لگن رخ میدهد و بهبود کامل آن زمان زیادی طول میکشد.
اگر آرتروز لگن پیشرفت سریعی داشته باشد، باعث ایجاد دردهای شدید و غیرقابل تحمل شود و به سایر درمانها هم پاسخ ندهد نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو است. تکنیکهای مورد استفاده در تعویض مفصل ران، عمل جراحی را بسیار ایمن میکند و افراد معمولاً نتایج بسیار خوبی پس از آن دارند. بیش از ۹۰ از افرادی که تعویض مفصل لگن انجام میدهند، کاهش درد زیادی را تجربه میکنند.
اگر قصد دارید جراحی تعویض مفصل ران انجام دهید، بهتر است از سلامت کامل برخوردار باشید و وزن متعادلی داشته باشید. در شرایطی که مفصل ران تغییر شکل داده، جراحی تعویض مفصل ران انجام میشود. این جراحی توانایی شما در حرکت مفصل را بهبود میبخشد و درد و سفتی آن را کاهش میدهد.
درمانهای خانگی
شما همچنین میتوانید در مواقعی که لگن آسیب جدی ندیده از درمانهای خانگی استفاده کنید. روشهایی مانند استفاده از کمپرس سرد و گرم، انجام تمرینات سبک، استراحت به اندازهی کافی و حمام آب گرم میتواند مفید باشد و درد را کاهش دهد.
ورزش
در صورتی که لگن شما درد میکند از انجام ورزشهای سنگین بپرهیزید. بهتر است ورزشهایی سبک و کمعارضه مانند شنا یا یوگا را امتحان کنید. انجام تمرینات کششی و مقاومتی ساده مربوط به لگن نیز مفید است و باعث بهبود دامنهی حرکتی مفصل میشود. در پایان این مقاله تعدادی از تمرینات ورزشی مفید برای درد لگن را معرفی خواهیم کرد.
پیشگیری از درد لگن
برای پیشگیری از درد لگن بهتر است موارد زیر را رعایت کنید:
- در قدم اول سعی کنید رژیم غذایی مناسبی استفاده کنید و وزن مناسبی داشته باشید. دقت کنید که رژیم غذاییتان کلسیم کافی برای بدن تامین کند، زیرا کلسیم باعث افزایش تراکم استخوان میشود و از پوکی استخوان جلوگیری میکند. تلاش کنید وزنتان را کاهش دهید زیرا اضافه وزن باعث میشود فشار بیشتری به مفاصل وارد شود.
- آسیبهای جزئی را به هیچ عنوان نادیده نگیرید و هرچه سریع آنها درمان کنید تا از آسیبهای وسیعتر به لگن پیشگیری کنید. برای درمان این آسیبها فیزیوتراپی میتواند به شما کمک کند.
- انجام ورزشهای سبک و منظم را جزو روتین روزانه خود قرار دهید. تمرینات سبک و ملایم، یوگا، آب درمانی، ورزشهای هوازی یا مقاومتی کمک میکنند ماهیچهها قوی و انعطافپذیر شوند و گردش خود در بافتها بهبود یابد. ماهیچههای قوی و منعطف در برابر آسیب مقاومتر هستند. همچنین ورزش باعث افزایش دامنهی حرکتی و کاهش دردهای آرتروزی میشود.
- اگر شغلتان بهشکلی است که مجبورید ساعتهای زیادی پشت میز بنشید، بهتر در فواصل زمانی معین موقعیتتان را تغییر دهید، صندلی خود را تعویض کنید و حرکات کششی انجام دهید.
ورزش برای درد لگن
در پایان این مقاله تعدادی از تمرینات ورزشی را که به بهبود درد لگن کمک میکنند، معرفی میکنیم:
روی پای چپ زانو زده و زانوی راست را با زاویه ۹۰ درجه مقابل بدن قرار دهید. سر و کمر را صاف بگیرید. با انقباض باسن، لگن را به سمت جلو بکشید و ۳۰ ثانیه نگه دارید. این حرکت را برای هر طرف دو یا سه بار انجام دهید.
بهصورت چهارزانو بنشینید و کف پاها را بهم بچسبانید. تاجایی که میتوانید پاشنه پا را به خودتان نزدیک کنید. حالا به آرامی سعی کنید زانوها را به زمین بچسبانید. چند ثانیه در این حالت بمانید و به حالت اول برگردید. این حرکت را ۱۰ بار انجام دهید.
به سمت راست بدن دراز بکشید. با دست راست سر خود را نگه دارید و بدن را صاف بگیرید. حالا پای چپ را به سمت بالا بلند کنید. چند ثانیه آن را نگه دارید و به حالت اول برگردید. این حرکت را برای هر طرف ۱۰ بار تکرار کنید.
در یک حالت پایدار بایستید. ابتدا یکی از پاها را بلند کنید و شبیه به پاندول آویزان ساعت به سمت چپ و راست حرکت دهید. سپس حرکت را به سمت عقب و جلو انجام دهید. این حرکت را در هرکدام از حالتها و برای هر پا ۱۲ بار تکرار کنید.
ابتدا به حالت چهار دست و پا قرار گیرید. دستها زیر شانه و زانوها زیر رانها باشند. یک پا را به سمت بالا بلند کنید و همزمان آن را صاف کنید. سپس به حالت اول برگردید. این حرکت را برای هر پا ۱۰ بار تکرار کنید.
ابتدا صاف بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید. شبیه به حالتی که میخواهید روی صندلی بنشینید، زانوها را خم کرده و به سمت پایین بروید. تا جایی پایین بروید که رانها موازی زمین شوند. در این حالت چند ثانیه صبر کنید و به حالت اول برگردید. مراقب باشید در حالت خمشدن، زانوها از نک انشگتهای پا جلوتر نروند. این حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید.
جمع بندی
همانطور که گفته شد استخوان لگن یکی از مهمترین استخوانهای بدن است پس باید توجه ویژهای به سلامت آن داشته باشید. اگر تا به حال درد لگن را تجربه نکردهاید با استفاده از اقدامات مربوط به پیشگیری که گفته شد سلامت لگن خود را تضمین کنید و اگر دچار درد لگن هستید هرچه سریعتر با استفاده از اقدامات درمانی از پیشروی آسیب جلوگیری کنید. بررسیهای پزشکی نشان میدهد درد لگن در موارد زیادی با روشهای فیزیوتراپی قابل درمان است اما در صورت بروز شکستگی یا شرایط خاص، نیاز به عمل جراحی دارد.