قوز کمر؛ خمیدگی کوچک در ستون فقرات
قوز کمر یا کیفوز تنها یک حالت بدنی نامناسب نیست، بلکه یک بیماری اسکلتی عضلانی است. اگر به این بیماری توجه نکنید می‌تواند آسیب‌هایی جدی به ستون فقرات شما وارد کند. قوز کمر می تواند ساختار ستون فقرات را تخریب کند. ماهیچه‌های پشت را ضعیف کرده و حتی در تنفس اختلال بوجود آورد. حتما شما هم صدای پدر یا مادر در گوشتان هست که از دوران کودکی مرتب تاکید می‌کردند قوز نکن. صاف بنشین. کمرت را صاف بگیر. شاید این دستورات پدر و مادر ریشه‌ای علمی نداشتند. اما حتما تاکیدی بودند برای سلامتی ما.
اگر از همان نوجوانی تا به حال به این صدای والدین در گوشتان توجه کرده باشید و کمر را صاف گرفته باشید، احتمال کمی وجود دارد که به قوز پشت مبتلا شده باشید. چرا که مهم‌ترین علت بروز قوز کمر رعایت‌نکردن حالت صحیح بدن است. اما اگر گوش نداده باشید و هنوز هم قصد ندارید کمر را در حالتی صحیح نگه دارید، کیفوز از شما دور نخواهد بود.
قوز کمر در مراحل ابتدایی یک حالت نامناسب بدنی است. حالتی که بالای کمر به سمت جلو خمیدگی پیدا می‌کند. با گذشت زمان و عادت کردن بدن به این حالت، کم‌کم به بیماری تبدیل می‌شود. بسته به درجه خم‌شدن کمر، شدت بیماری هم متفاوت می‌شود. این مقاله از مرکز فیزیوتراپی یزد به بیماری کیفوز اختصاص دارد. اگر احساس می‌کنید بالای کمرتان بیش از حد طبیعی به سمت جلو خم شده، این مقاله به شما کمک می‌کند راه درمان و پیشگیری از آن را پیدا کنید.
قوز کمر یا کیفوز چیست؟
برای پاسخ به سوال قوز کمر چیست، لازم است ابتدا نگاهی به ساختار طبقات ستون فقرات بیندازیم. ستون فقرات انسان از چهار قسمت اصلی گردنی، قسمت سینهای، قسمت کمری و قسمت خاجی تشکیل شده است. قسمت گردنی بالاترین بخش ستون فقرات است. این قسمت مهره‌های حرکت‌دهنده گردن را شامل می‌شود. در وسط ستون فقرات، مهره‌های سینهای قرار دارد و پایین آن جای مهره‌های کمر است.
در حالت طبیعی هرکدام از این سه قسمت، انحنای مخصوص به خود را دارند. این قوس ها به ستون فقرات توانایی نگه داشتن سر و جمجمه را می‌دهند. همچنین امکان برقراری تعادل بدن به وسیله این قوس‌ها فراهم می‌شود. در صورتی که هر کدام از قوس ها، از میزان طبیعی خود خارج شوند، آسیبی ایجاد می‌شود. مثلا زیادشدن قوز قسمت کمر باعث بروز گودی کمر می‌شود. یا ایجاد قوس جانبی به بروز اسکولیوز منجر می‌شود. قوز پشت به انحنای قسمت صدری یا قفسه سینه مربوط می‌شود. وقتی انحنای این قسمت بیشتر از حد معمول شده و کمر به سمت جلو خم می‌شود.
انواع قوز کمر
قوز کمر را بر اساس علت ایجاد آن به سه دسته تقسیم کرده‌اند. در ادامه این سه دسته اصلی را بررسی می‌کنیم:
قوز پشت مادرزادی:
این نوع قوز نادرترین حالت بروز قوز کمر است. قوز مادرزادی در مراحل رشد جنینی اتفاق می‌افتد و با تولد نوزاد قابل تشخیص خواهد بود. در این نوع کیفوز، در واقع مهره‌های ستون فقرات بیش از اندازه به هم نزدیک شده و در هم آمیخته می‌شوند.
کیفوز شوئرمن:
کیفوز شوئرمن یک بیماری است که در مرحله رشد بلوغ خود را نشان می‌دهد. این بیماری را را یک رادیولوژیست دانمارکی کشف کرد. در شوئرمن، بخش جلویی مهره‌های ستون فقرات به اندازه بخش عقبی رشد نمی‌کنند. در نتیجه استخوان‌های این قسمت حالتی تیز به خود می‌گیرند. همچنین انحنای قسمت سینهای ستون فقرات زیاد می‌شود. شوئرمن قسمت کمری ستون فقرات را هم درگیر می‌کند. این بیماری در پسرها بیشتر از دخترها دیده می‌شود. کیفوز شوئرمن با پایان دوره رشد بلوغ به اتمام می‌رسد. اما می‌تواند آسیب‌هایی جدی به بدن وارد کند.
قوز پشت وضعیتی:
کیفوز وضعیتی شایع‌ترین نوع قوز کمر است. همان‌طور که از اسمش مشخص است به دلیل وضعیت نامناسب بدن ایجاد می‌شود. ما در همین حال که نشسته‌ایم و احتمالا کمرمان بیش از اندازه طبیعی خم شده، در حال کمک به بروز کیفوز وضعیتی هستیم. این نوع قوز هم در دوران بلوغ بیشتر دیده می‌شود اما برخلاف شوئرمن در دخترها بیشتر از پسرها بروز می‌یابد. البته برخی افراد کیفوز وضعیتی را با اسکولیوز اشتباه می‌گیرند. باید توجه داشته باشید که در بیماری کیفوز بدن به سمت جلو خم می‌شود اما در اسکولیوز بدن به سمت طرفین انحنا پیدا می‌کند.
علت بروز قوز کمر
بسته به نوع کیفوز علت‌های مختلفی می‌توانند در بروز آن دخیل باشند. عامل وراثت یکی از عواملی است که در مورد کیفوز مادرزادی و شوئرمن نقش دارد. از دیگر عوامل بروز یا تشدید قوز کمر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
شکستگی‌های فشاری
شکستگی بی‌شک یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد قوز پشت است. به خصوص شکستگی‌هایی که باعث می‌شوند مهره‌های کمر روی یکدیگر بیفتند. باید توجه داشته باشید اگر استخوان‌هایی نازک و ضعیف داشته باشید، احتمال بروز شکستگی‌های فشاری در مهره‌ها بیشتر می‌شود.
آرتروز ستون فقرات
آرتروز ستون فقرات هم مثل آرتروز در هر قسمت دیگری از بدن می‌تواند باعث فشار بیشتر روی استخوان‌ها شود. این بیماری با گذشت زمان شکل ستون فقرات را از حالت طبیعی خارج می‌کند.
اسپوندیلیت آنکیلوزان
این بیماری نوعی آرتروز التهابی است. در اوایل دوران میان‌سالی اتفاق می‌افتد. با بروز التهاب در ستون فقرات، زمینه خم‌شدن و ایجاد قوز در کمر را ایجاد می‌کند.
دیستروفی عضلانی
این آسیب یک مشکل ژنتیکی است که باعث ضعف عضلات می‌شود. با بروز این آسیب عضلات اطراف ستون فقرات هم ضعیف می‌شوند. در این شرایط ستون فقرات توسط ماهیچه‌ها به خوبی حمایت نمی‌شود و زمینه بروز قوز ایجاد می‌شود.
تومور ستون فقرات
بروز تومور در ستون فقرات به آن فشار وارد می‌کند. تومور همچنین انعطاف ستون فقرات را کم می‌کند. در نتیجه زمینه خوبی برای خم‌شدن ستون فقرات فراهم می‌شود.
بالارفتن سن
کاهش تراکم استخوان‌ها یکی از پیامدهای افزایش سن است. این موضوع باعث می‌شود در سنین بالا احتمال بروز کیفوز بیشتر شود. جدیدترین مطالعات علمی نشان می‌دهد احتمال بروز قوز پشت در سنین بالای ۴۰ سال به خصوص در زنان به مراتب بیشتر می‌شود.
رعایت نکردن حالت صحیح بدن
همان طور که گفتیم قوز پشت وضعیتی به دلیل رعایت نکردن حالت صحیح بدن به خصوص در زمان نشستن ایجاد می‌شود.
علائم قوز پشت چیست
قوز پشت معمولا با علائمی مثل کمردرد و خمیدگی رو به جلو خود را نشان می‌دهد. در موارد حاد بیماران تنگی نفس را هم گزارش کرده‌اند. درد و ناراحتی در قفسه سینه هم جزو علائم کیفوز است. علت بروز درد قفسه سینه و تنگی نفس، فشاری است که ستون فقرات به قفسه سینه وارد می‌کند. با خم‌شدن ستون فقرات به سمت جلو و افتادن شانه‌ها به پایین، حفره‌های قفسه سینه تحت فشار قرار می‌گیرند. این وضعیت هم باعث بروز درد شده و هم تنگی نفس را به دنبال دارد.
باید توجه داشته باشید در موارد حاد قوز پشت، درد قفسه سینه و تنگی نفس با علائم بیماری‌های قلبی عروقی بسیار شبیه است. این موضوع باعث می‌شود علائم هر کدام از این‌ها با یکدیگر اشتباه گرفته شوند. توصیه ما این است که چه مبتلا به کیفوز باشید یا نه، درد قفسه سینه و تنگی نفس را جدی گرفته و به اورژانس مراجعه کنید.
ضعف، بی‌حسی و مورمورشدن پاها هم در بیماران با وضعیت کیفوز حاد دیده شده است. علت ضعف و بی‌حسی، فشردگی عصب‌های متصل به پا در ستون فقرات است. همچنین وقتی عصب‌ها از وضعیت تحت فشار آزاد شوند، احساس مورمورشدن در پاها بوجود می‌آید.
به طور کلی موارد زیر را می‌توان به عنوان علائم کیفوز در نظر گرفت:
- خستگی
- درد خفیف کمر
- گردشدن قسمت بالای کمر
- حساس و سفت‌شدن ستون فقرات
تشخیص قوز پشت
هنگامی که برای مشکل قوز پشت به پزشک مراجعه کنید، پزشک با توجه به سابقه پزشکی شما و خانواده‌تان، ارزیابی وضعیت فیزیکی و عصبی و احتمالا برخی تست‌های تشخیصی مثل رادیولوژی و سی‌تی اسکن و ام‌آرآی، نوع و شدت آسیب ایجاد شده را تشخیص می‌دهد.
در ارزیابی فیزیکی پزشک با اعمال فشارهای خفیف در عضلات، احتمال حساس‌شدن یا سفتی آن‌ها را بررسی می‌کند. همچنین از شما می‌خواهد صاف بایستید و خم شوید. در این حالت از کنار به بدن شما نگاه می‌کند تا میزان قوز کمر را بررسی کند. بررسی وضعیت تعادل و هماهنگی اجزای بدن بیمار هم در این مرحله انجام می‌شود.
پزشک سیستم عصبی بیمار را هم ارزیابی می‌کند تا از عملکرد سالم عصب‌ها مطمئن شود.
درمان کیفوز
درمانی که پزشک برای قوز کمر تجویز می‌کند، بر اساس شدت آسیب متفاوت است. اولین عامل تاثیرگذار در روش درمان این است که قوز کمر به مرحله درد رسیده یا نه. در مرحله بعد اینکه قوز در حرکات طبیعی بدن اختلال ایجاد کرده یا نه، در تعیین نوع درمان اثر می‌گذارد. برای افرادی که کیفوز باعث درد و ناراحتی در آن‌ها شده، قدم اول درمان تشخیص علت آسیب است. البته در اکثر موارد این بیماری با فیزیوتراپی درمان می‌شود. در ادامه درمان‌های مربوط به انواع کیفوز را بررسی می‌کنیم.
کیفوز وضعیتی:
برای درمان قوز کمر وضعیتی قبل از هر چیز باید وضعیت بدن به حالت طبیعی بازگردانده شود. تمرین درمانی و حرکات قدرتی بهترین شیوه درمان برای این بیماران است.
شوئرمن:
برای درمان قوز کمر از نوع شوئرمن هم در بیشتر موارد درمان فیزیکی همراه با داروهای خفیف ضد درد کافی است. در مواردی که بیماری رو به پیشرفت و زاویه قوز به ۴۵ درجه رسیده باشد، استفاده از بریس هم توسط پزشک تجویز می شود.
کیفوز مادرزادی:
برای درمان قوز کمر مادرزادی، جراحی در دوران نوزادی می‌تواند مفید باشد. چرا که قوز مادرزادی با رشد نوزاد ممکن است شدیدتر شود.
بیماری‌های ستون فقرات:
در مواردی که کیفوز در اثر آرتروز یا شکستگی ایجاد می‌شود، قوز آرام آرام شکل می‌گیرد. در این شرایط در صورتی که زاویه قوز از ۷۰ درجه بیشتر شده باشد، احتمالا پزشک عمل جراحی تجویز کند. در صورتی که میزان قوز از ۷۰ درجه کمتر باشد، با استفاده از تمرین درمانی و درمان دارویی قابل بهبودی است.
روش همجوشی ستون فقرات:
یکی از روش‌های رایج درمان کیفوز، همجوشی ستون فقرات است. این روش از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند. میزان قوز را کاهش داده و درد را تسکین می‌دهد. در این روش مهره‌های درگیر در ستون فقرات را در هم ادغام کرده و آن‌ها را به یک مهره تبدیل می‌کنند. این کار باعث می‌شود درگیری ستون فقرات برطرف شده و دیگر بخش‌های آن قادر به حرکت طبیعی شوند.
در اکثر موارد ابتلا به قوز کمر، بیماران به درمان فیزیکی و تمرین درمانی همراه با دارو پاسخ می‌دهند. حتی در مواردی که بیمار تحت عمل جراحی قرار می‌گیرد، به راحتی می‌تواند به دامنه حرکتی طبیعی خود بازگردد.
تمرین درمانی در همه موارد تقویت خوبی برای عضلات کمر ایجاد می‌کند. تمرینات بیمار را برای بازگشت به دامنه حرکتی طبیعی به خوبی یاری می‌کنند. به علاوه این تمرین‌های درمانی بر سلامت قلبی عروقی بیمار و بهبود خلق‌وخو هم تاثیر دارد. در واقع تمرین درمانی قوز کمر یک بازی سراسر برد برای بیمار به شمار می‌آید.
پیشگیری از قوز کمر
در مورد قوز کمر وضعیتی دست ما برای پیشگیری از آن بسیار باز است. در این نوع کیفوز، در واقع عامل ایجاد قوز کمر خودمان هستیم. خودمان هم به راحتی می‌توانیم از آن پیشگیری کنیم. رعایت‌کردن حالت‌های صحیح بدن و تقویت عضلات هسته مرکزی بدن core، بیشترین تاثیر را بر پیشگیری از قوز کمر دارد. همچنین تغذیه مناسب و رساندن مقدار کافی کلسیم و ویتامین دی به بدن به افزایش تراکم استخوان‌ها کمک می‌کند. تمرینات مقاومتی هم بر تقویت استخوان‌ها تاثیر خوبی می‌گذارند.
نکته‌ای که لازم است توجه داشته باشید این است که تمرکز بیش از حد به صاف‌گرفتن کمر می‌تواند آسیب‌زننده باشد. مثلا ممکن است بیماری لوردوزیس یا گودی کمر ایجاد شود. در نتیجه توجه داشته باشید که برای حفظ حالت صحیح بدن به کمر فشار نیاورید و همواره آن را در حالت طبیعی خود نگه دارید.
انجام ورزش‌های تقویت‌کننده عضلات هسته مرکزی بدن بیش از هر چیزی بدن را در حالت طبیعی نگه می‌دارد. در واقع عضلات هسته مرکزی بدن شامل کمر، باسن و شکم مانند یک کمربند دور ستون فقرات را گرفته‌اند. تقویت این عضلات، ستون فقرات را در حالت طبیعی خود قرار می‌دهد. ورزش‌هایی مثل یوگا، تای چی، شنا و تمرینات قدرتی تمرکز ویژه‌ای روی عضلات هسته مرکزی بدن دارند. برای پیشگیری از قوز پشت انجام این ورزش‌ها را فراموش نکنید.
ورزش برای قوز کمر
در پایان مقاله چند تمرین ورزشی که برای پیشگیری و درمان قوز پشت موثر است، مرور می‌کنیم.
تمرین ورزشی برای اصلاح قوز کمر(۱)
ابتدا صاف بایستید. چانه خود را به سمت عقب فشار دهید، طوریکه پشت سر به طرف بالا بیاید. به این حالت، غبغب‌گیری گفته می‌شود. ۳۰ ثانیه در این حالت بمانید و به حالت اول برگردید.
تمرین ورزشی برای اصلاح قوز کمر(۲)
ابتدا به پشت بخوابید و پاها را جمع کنید. یک حوله را لوله کرده و زیر گردن قرار دهید. حالت غبغب گیری را اجرا کنید ۱۵ ثانیه در این حالت بمانید و به حالت اول برگردید. حرکت را ۵ تا ۱۰ بار تکرار کنید. اجازه دهید با حرکت سر، حوله هم زیر سر شما به عقب و جلو برد و از گردنتان محافظت کند.
تمرین ورزشی برای اصلاح قوز کمر(۳)
ابتدا روی شکم بخوابید. دست ها را بالای سر بیاورید. حالا سعی کنید دست ها و پاها را از روی زمین بلند کنید. ۳ ثانیه در این حالت بمایند و به حالت اول برگردید. حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید.
تمرین ورزشی برای اصلاح قوز کمر(۴)
ابتدا دراز کشیده و یک غلطک را در زیر کمر بگذارید. سعی کنید کم را روی غلطک به عقب و جلو حرکت دهید. با این حرکت ماهیچه ها و عضلات پشت و کمر ماساژ داده می‌شوند. این حرکت را به مدت یک تا دو دقیه ادامه دهید.