فیزیوتراپی چیست؟
فیزیوتراپی را همه می‌شناسیم، یعنی درواقع نام آن را شنیده‌ایم. معمولا تصور عمومی در مورد فیزیوتراپی به روش‌های الکتریکی و امواج محدود می‌شود. روش‌هایی که در زبان عامیانه به آنها درمان برقی یا اعمال برق به بدن گفته می‌شود. اما لازم است بدانیم فیزیوتراپی تنها به دستگاه‌های الکترونیکی محدود نمی‌شود. بلکه روش‌های گسترده‌ای را برای درمان انواع بیماری‌ها به کار می‌برد. برای اینکه بدانید فیزوتراپی چیست و چه کاربردهایی دارد، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
برای پاسخ به سوال فیزیوتراپی چیست قبل از هر چیز به سراغ معنای لغوی آن می‌رویم. فیزیوتراپی واژه‌ای انگلیسی است به معنای درمان فیزیکی. در این نوع درمان، تلاش می‌شود با استفاده از روش‌های فیزیکی مثل تمرینات درمانی یا اعمال امواج الکترومغناطیسی و جریان‌های الکتریکی به بافت‌های بدن، سلول‌ها را برای ترمیم آسیب ها تحریک کنند.
فیزیوتراپی ابتدا در جنگ جهانی اول برای بازتوانی سربازان در آمریکا استفاده شد. هر چند تا پیش از آن هم برخی تکنیک‌های دستی فیزوتراپی توسط حکیمان و طبیبان سنتی استفاده می‌شد، اما فیزیوتراپی به معنای مدرن و آکادمیک آن از قرن ۲۰ میلادی جای خود را در علوم پزشکی باز کرد.
رشته فیزیوتراپی؛زیرمجموعه علوم پزشکی
فیزیوتراپی یکی از رشته‌های زیر مجموعه علوم پزشکی است که در دانشگاه‌های مختلف تدریس می‌شود. متخصصین این حوزه می‌توانند تا رده دکتری به تحصیل بپردازند. فیزیوتراپی در واقع علم حرکات بدن است. متخصص فیزیوتراپی با آگاهی از فیزیک بدن و نحوه کارکرد مفاصل، عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها تلاش می‌کند برای بیمارانی که توانایی حرکتی‌شان محدود شده، برنامه درمانی تجویز کند. این برنامه درمانی با تقویت عضلات آسیب‌دیده و تحریک سلول‌های آنها به ترمیم آسیب می‌پردازد و توانایی حرکتی از دست رفته را به بدن باز می‌گرداند.
البته ناگفته نماند که فیزوتراپی تنها برای آسیب‌های حرکتی کاربرد ندارد. بلکه برای بسیاری از بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های مغزی و عصبی، بیماری‌های تنفسی و آسیب‌های حرکتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انجمن جهانی فیزیوتراپی در پاسخ به سوال فیزیوتراپی چیست، آورده: «فیزیوتراپی به افراد کمک می‌کند تا توانایی‌های‌شان را افزایش دهند، به افرادی که بیماری پیش‌رونده دارند کمک می‌کند تا توانایی‌های خود را حفظ کنند و به افرادی که توانایی‌های خود را از دست داده‌اند، کمک می‌کند تا توانایی‌های جایگزین پیدا کنند تا به حداکثر استقلال شخصی برسند.»
کاربردهای فیزیوتراپی چیست؟
همانطور که گفتیم فیزیوتراپی بر روی بیماری‌های مختلفی اثرات مثبت دارد. این موضوع نشان می‌دهد کاربرد آن برای ترمیم آسیب‌ها بسیار متنوع و البته موثر است. در واقع کاربردهای درمانی فیزوتراپی را می توان اینگونه برشمرد:
- توانبخشی حرکتی بعد از عمل جراحی یا سکته
- بازتوانی افراد برای کنترل ادرار و مدفوع
- پیشگیری از انجام برخی جراحی‌ها
- درمان ناتوانی‌های جسمی حرکتی
- بالابردن تعادل و انعطاف‌پذیری بدن
- پیشگیری از آسیب‌های ورزشی
- بالابردن توانایی حرکتی بیمار
- پیشگیری از بروز ناتوانی‌ها
- درمان آسیب‌های ورزشی
- کاهش و تسکین انواع درد
فیزیوتراپی برای چه بیماری‌هایی مفید است؟
فیزیوتراپی برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها استفاده می‌شود. این درمان را می‌توان برای بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری‌های تنفسی، آسیب‌های حرکتی، بیماری‌های روماتیسمی، بیماری‌های پوستی و سوختگی، بیماری‌های مغز و اعصاب به کار برد. اما شایع‌ترین بیماری‌هایی که توسط فیزیوتراپی درمان می‌شوند، موارد زیر هستند:
- انواع آرتروز و بیماری‌های آرترید روماتوئید
- آسیب‌های ناشی از حادثه و تصادفات
- سندرم تنیس البو یا آرنج تنیس‌بازان
- شین اسپلینت یا درد ساق پا
- بازتوانی پس از عمل جراحی
- بازتوانی پس از سکته مغزی
- اسپاسم‌های عضلانی
- ناهنجاری در حالت بدن
- دردهای مایوفاشیال
- تنگی کانال نخاعی
- درد عصب سیاتیک
- سندرم تونل کارپال
- سردردهای تنشی
- فتق دیسک گردن
- فتق دیسک کمر
- شانه گردشده
- شانه یخ‌زده
- خار پاشنه پا
- قوز پشت
مهم‌ترین روش‌های درمانی فیزیوتراپی چیست؟
فیزیوتراپیست‌ها از روش‌های درمانی متنوعی برای کمک به بیماران استفاده می‌کنند. این روش‌ها از روش‌های تمرین درمانی و درمان‌های دستی شروع می‌شود و تا روش‌های پیشرفته‌ای مثل لیزر پرتوان، شاک ویو، مگنت تراپی و دیاترمی را شامل می‌شود. فیزوتراپیست‌ها بر اساس نوع آسیب و شدت آن و همچنین شرایط بیمار یکی از این روش‌ها را برای درمان تجویز می‌کنند. در ادامه برای پاسخ به سوال فیزوتراپی چیست، به بررسی مهم‌ترین روش‌های درمانی فیزوتراپی می‌پردازیم.
درمان دستی یا منوال تراپی:
این روش یکی از ابتدایی‌ترین متدهای فیزیوتراپی است. از دستگاه استفاده نمی‌کند و درمانگر از یک سری تکنیک‌های دستی برای رفع ناتوانی اسکلتی یا کاهش درد استفاده می‌کند.
تمرین درمانی:
در این متد هم درمانگر ابتدا با توجه به ناحیه آسیب‌دیده تمریناتی را برای درمان آسیب تجویز کرده و به بیمار در انجام تمرینات کمک می‌کند. این تمرینات باعث تقویت عضلات آسیب‌دیده و افزایش دامنه حرکت آنها می‌شوند. در ادامه درمانگر بیمار را آموزش می‌دهد تا در خانه هم تمرینات درمانی را اجرا کند. این روش جزو متدهای اصلی فیزیوتراپی است و به بهبود آسیب‌ها و یا پیشگیری از آسیب و ناتوانی کمک زیادی می‌کند.
شاک ویو:
شاک ویو دستگاهی است که امواج الکترومغناطیس را در فرکانسی خاص به بافت آسیب‌دیده اعمال می‌کند. این امواج بافت را دچار التهاب حاد می‌کنند تا برای ترمیم آسیب تحریک شوند. امواج شاک ویو همچنین تولید کلاژن را در بافت‌ها تحریک می‌کنند که به ترمیم تاندون‌ها و عضلات آسیب‌دیده کمک می‌کند. همچنین جذب کلسیم هم یکی دیگر از مزیت‌های شاک ویو است که آن را برای درمان بیماری‌هایی مثل خار پاشنه پا بسیار پر کاربرد کرده است. برای آشنایی بیشتر با روش شاک ویو تراپی می‌توانید مقاله شاک ویو چیست را مطالعه کنید.
لیزر پرتوان:
لیزر در واقع امواج نوری است که به صورت متمرکز بر یک نقطه تابانده می‌شوند. این امواج وقتی به بافت آسیب‌دیده بدن وارد شوند، با بالابردن دمای آن، سلول‌ها را برای ترمیم تحریک کرده و سرعت ترمیم را افزایش می‌دهند. این روش به جلوگیری از عفونت و ایجاد جای زخم هم کمک می‌کند.
ماساژدرمانی:
بسیاری از دردهای حاد و مزمن در بدن بر اثر گرفتگی در بافت ماهیچه‌ها یا بافت فاشیا ایجاد می‌شوند. ماساژ راه بسیار موثری برای رفع این گرفتگی‌ها است. ماساژدرمانی تکنیک‌های متنوعی دارد که از جمله می‌توان به ماساژ نقاط ماشه‌ای، ماساژ مایوفاشیال، ماساژ سوئدی و… اشاره کرد. ماساژ درمانی علاوه بر رفع گره‌های بافت فاشیا، به افزایش گردش خون در بافت‌ها کمک می‌کند. همچنین باعث افزایش آرامش و رفع تنش‌های بیمار می‌شود.
طب سوزنی:
تاریخچه طب سوزنی به دو هزار سال پیش در چین بر می‌گردد. این روش با وارد کردن سوزن‌های بسیار ریز در بدن تلاش می‌کند انسداد انرژی در بدن را رفع کرده و تعادل رابه آن بازگرداند. امروزه از طب سوزنی هم به روش سنتی و هم به روش الکتریکی استفاده می‌شود. در روش الکتریکی با استفاده از سوزن‌های واردشده به بدن، جریان الکتریکی ناچیزی به بدن اعمال شده که به رفع آسیب‌ها و کاهش درد کمک می‌کند.
فیزیوتراپیست چه کاری انجام می‌دهد؟
هنگامی که شما برای درمان یک آسیب به کلینیک فیزیوتراپی مراجعه کنید، ابتدا درمانگر از شما شرحی از وضعیت آسیب، محل دقیق درد یا التهاب و تورم و… و شرایط سبک زندگی شما می‌پرسد. بهتر است این سوالات را با دقت پاسخ دهید تا درمانگر شما بتواند علت و شدت آسیب را دقیق ارزیابی کند. پس از انجام ارزیابی، درمانگر برنامه درمانی خود را برای بیمار شرح داده و پیش‌بینی خود را از روند درمان بیان می‌کند.
لازم است بدانید درمان‌های فیزیوتراپی معمولا به مرور زمان جواب می‌دهند و نیاز به تکرار و تمرین زیادی دارند. در نتیجه همکاری بیمار برای رسیدن به نتیجه مطلوب بسیار مهم است. در این مرحله علاوه بر اینکه باید به همراهی بیمار با درمانگر تاکید کنیم، لازم است به همراهی درمانگر با بیمار هم توجه داشته باشیم. شما به عنوان بیمار باید اطلاعات لازم را از روش و مدت درمان بدست آورید. پس سعی کنید در گفتگو با درمانگرتان به اطلاعاتی که نیاز دارید، دست پیدا کنید. بعد از آن در روند درمان با درمانگر همراهی کامل را داشته باشید.
جلسات فیزیوتراپی به چه شکل است؟
جلسات فیزیوتراپی در ایران معمولا ۱۰ جلسه در نظر گرفته می‌شود که ممکن است هر روز یا دو بار در هفته اجرا شوند. گاهی بیمار پس از طی چند جلسه ابتدایی به بهبودی نسبی دست یافته و از ادامه درمان خودداری می‌کند، این موضوع در بیماران زیادی دیده می‌شود. این کار متاسفانه منجر به رفع‌نشدن آسیب و عود مجدد آن می‌شود.
همچنین همراهی بیمار در اجرای تمرینات درمانی در منزل و رعایت حالت‌های صحیح بدنی بر بهبودی وی تاثیر بسزایی دارد. فراموش نکنید عامل اصلی بسیاری از آسیب‌های حرکتی رعایت نکردن حالت صحیح بدن است. برای رفع آسیب هم برگرداندن بدن به حالت طبیعی ضروری است.
جمع‌بندی
به طور کلی فیزیوتراپی علمی است که با روش‌های درمانی فیزیکی و روش‌های الکتروتراپی تلاش می‌کند به جای درمان تهاجمی و جراحی، بدن را برای ترمیم خود به خود آسیب‌ها تحریک کند. فیزیوتراپی درمانی با کم‌ترین خطرات و عوارض جانبی است که اولویت اول آن کاهش درد بیماران است. هرچند این روش عوارض کمی دارد اما معمولا در کوتاه مدت جوابگو نیست. بلکه برای درمان نیاز به همراهی بیمار، تکرار تمرینات و ادامه منظم جلسات درمانی دارد.