صافی کف پا؛ علت ایجاد و راه درمان آن
توانایی راه رفتن روی دو پا اگر نگوییم مهم‌ترین قابلیت انسان است، حتما یکی از مهم‌ترین آنها است. قابلیتی که باعث می‌شود انسان بتواند نسبت به دیگر موجودات انرژی کمتری در حین راه رفتن و دویدن مصرف کند. در نتیجه این قابلیت به عاملی برای برتری انسان نسبت به سایر موجودات تبدیل شده است. اجزای مختلفی از بدن انسان در ایجاد این قابلیت نقش دارند، از شکل مفصل لگن گرفته تا زانوها و کف پا. در این میان کف پای انسان نقشی اساسی‌تر در حین راه‌رفتن برعهده دارد. چراکه کف پا مستقیم و بدون واسطه با سطح زمین برخورد دارد و همه نیروی زمین به آن وارد می‌شود.
به همین دلیل کف پای انسان ساختاری دارد که توانایی جذب این نیروها را به او می‌دهد و انعطاف لازم را برای پاها ایجاد می‌کند. این ساختار با وجود قوس‌های کف پا شکل گرفته است. قوس‌هایی که به وسیله رباط‌های کف پا ایجاد شده و مثل کمک فنر خودرو کار جذب ضربه‌های وارده به پا را انجام می‌دهند. تصور کنید چنانچه این کمک فنر وجود نداشته باشد، راه رفتن و دویدن چقدر می‌تواند سخت و ناراحت‌کننده باشد. این حالتی است که افراد مبتلا به صافی کف پا همواره با آن روبرو هستند. آسیبی که در اثر کم بودن یا نبودن میزان قوس کف پا بوجود می‌آید و باعث بروز عوارض در بدن انسان می‌شود. در این مقاله از سایت مرکز توانبخشی و فیزیوتراپی یزد به بررسی صافی کف پا پرداخته‌ایم. اگر شما هم احساس می‌کنید دچار این مشکل هستید، خواندن این مقاله به شما کمک می‌کند با علائم، علت و راه درمان آن آشنا شوید.
صافی کف پا چیست؟
در ساده‌ترین توصیف از صافی کف پا، افراد مبتلا به این آسیب دارای کف پای صاف هستند. یعنی وقتی این افراد کف پای خود را روی زمین بگذارند، پای آنها کاملا روی زمین می‌چسبد. در این آسیب کف پا قوسی کمتر از حد معمول دارد یا اصلا هیچ قوسی ندارد.شاید در ظاهر به نظر نرسد اما کف پای انسان ساختار بسیار پیچیده ای دارد. پا دارای بیش از ۱۰۰ عدد تاندون، رباط و عضله است. همچنین ۲۶ قطعه استخوان در کف پا وجود دارد که توسط ۳۳ مفصل بهم متصل می‌شوند. در این میان قوس‌های کف پا باعث ایجاد حالتی فنری در آن می‌شوند که به توزیع متعادل وزن بدن کمک می‌کند. قوس‌ها علاوه بر استحکام لازم، باید انعطاف‌پذیر باشند تا بتوانند ضربه‌ها را جذب کنند و با سطوح ناهموار سازگاری داشته باشند. اگر دقت کرده باشید افرادی که کف پای صاف دارند، هنگام ایستادن پای آنها به سمت داخل یا بیرون می‌چرخد. لازم است توجه داشته باشید که بسیاری از افراد مبتلا به صافی کف پا علائمی را تجربه نمی‌کنند اما در مواردی هم ممکن است علائمی مثل درد ظاهر شود.
کف پای صاف در کودکان
می‌توان گفت تقریبا همه نوزادانی که به دنیا می‌آیند دارای صافی کف پا هستند. چراکه قوس‌های کف پا در نوزادان هنوز به طور کامل شکل نگرفته است. همچنین در کف پای نوزادان قشر چربی وجود دارد که قوس آن را می‌پوشاند. در نتیجه وقتی به کف پای نوزاد نگاه کنید، صاف و بدون قوس به نظر می‌رسد. توجه داشته باشید اگر نوزاد شما از بدو تولد تا مدتی پس از آن، کف پای صاف داشت، دلیل نمی‌شود که تا آخر عمر مبتلا به صافی کف پا باشد. بلکه قوس کف پا در نوزاد به مرور شکل می‌گیرد. با این حال ممکن است در مواردی صافی کف پا در کودکان باقی بماند. معمولا علت این مشکل ناهنجاری‌هایی است که در مراحل رشد اولیه کودک رخ می‌دهد. در صورتی که با بالارفتن سن کودک همچنان صافی کف پا وجود داشته باشد باید به پزشک مراجعه کنید تا نسبت به درمان عوامل زمینه‌ای صاف شدن کف پا اقدام کند.
علت صافی کف پا
صاف شدن کف پا در اثر عوامل مختلفی ممکن است اتفاق بیفتد. از ناهنجاری‌های رشد کودک گرفته تا بیماری‌های زمینه‌ای. در ادامه برخی از مهم‌ترین علت‌های صافی کف پا را بررسی می‌کنیم:
- پارگی یا بروز التهاب در تاندونهای کف پا به دلیل اعمال فشار بیش از حد
- ایجاد آسیب در تاندون تیبیای خلفی
- ابتلا به بیماری‌های عضلانی مثل دیستروفی عضلانی
- ابتلا به بیماری‌های عصبی مثل فلج مغزی
- اختلال در نحوه اتصال استخوان‌های کف پا به همدیگر که معمولا در دوران رشد کودک اتفاق می‌افتد
- ضعف در عضلات و تاندونهای کف پا
- ابتلا به بیماری‌های مفاصل مثل آرتروز و روماتیسم
- جراحت در مچ یا کف پا
- ژنتیک
چه افرادی بیشتر در معرض صاف شدن کف پا هستند؟
معمولا با زیاد شدن سن احتمال ابتلا به صافی کف پا بیشتر می‌شود. زیرا با بالارفتن سن، تاندون تیبیای خلفی که اصلی‌ترین تاندون حمایت‌کننده از کف پا است، ضعیف می‌شود. همچنین زنان باردار و افرادی که اضافه وزن دارند، فشار بیشتری به کف پا وارد می‌کنند. در نتیجه احتمال صاف شدن کف پا در آنها بیشتر است. به علاوه افراد مبتلا به دیابت هم در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
علائم صافی کف پا
بسیاری از افراد ممکن است کف پای صاف داشته باشند اما علائمی بروز ندهند. در این افراد تنها از روی شکل پاها می‌توان به صاف بودن کف پا پی برد. اما معمولا درد شایع‌ترین علائم صافی کف پا است که در اثر کشیدگی رباط‌ها و عضلات کف پا ایجاد می‌شود. همچنین درد می‌تواند در مچ و ساق پا هم ظاهر شود. علاوه بر این صاف بودن کف پا معمولا باعث واردشدن فشار زیادی به مفصل زانو و لگن می‌شود. به همین دلیل ممکن است شاهد بروز درد در این دو مفصل هم باشید.
به طور کلی دردهای ناشی از صافی کف پا در قوس کف پا، ساق پا، زانو، لگن و پایین کمر می‌تواند ظاهر شود. همچنین ممکن است علاوه بر درد شاهد گرفتگی در این قسمت‌ها هم باشید. معمولا صاف‌بودن کف پا باعث می‌شود وزن بدن به صورتی نامتعادل روی پاها بیفتد، همچنین باعث چرخیدن پا به سمت داخل یا بیرون می‌شود. در نتیجه در موارد زیادی کف کفش این افراد به صورتی نامتوازن دچار ساییدگی می‌شود و از روی شکل کفش این افراد می‌توان به صافی کف پا پی برد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که احساس می‌کنید کف پایتان صاف است ولی درد و ناراحتی برای شما ایجاد نکرده، لزومی برای مراجعه به پزشک نیست. اما در مواردی که صافی کف پا باعث ایجاد درد یا علائم دیگر شود، باید برای درمان به پزشک مراجعه کرد. به طور کلی در صورت بروز حالت‌های زیر به پزشک مراجعه کنید:
- بروز درد به خصوص در ساق و مچ پا
- زیادشدن صافی کف پا
- برطرف‌نشدن درد و علائم با وجود استفاده از کفش مخصوص کف پای صاف
- احساس سنگینی در پاها
تشخیص صافی کف پا
هنگام مراجعه به پزشک ارتوپد، ابتدا نسبت به ارزیابی وضعیت شما اقدام می‌کند. در این راستا پزشک ابتدا سابقه پزشکی شما و وضعیت سلامت عمومی‌تان را بررسی می‌کند. هدف از این کار بررسی احتمال وجود بیماری زمینه‌ای رتبط است. در مرحله بعد پزشک اقدام به ارزیابی فیزیکی پای شما می‌کند. برای این کار ممکن است پزشک از شما بخواهد راه بروید، پای خود را در حالت خاصی قرار دهید یا آن را بلند کنید و… همچنین پزشک شما با استفاده از شکل کف کفش شما می‌تواند به وجود این آسیب در شما پی ببرد.
با انجام ارزیابی فیزیکی پزشک سعی می‌کند میزان قدرت و انعطاف رباط‌ها و عضلات کف پای شما را بسنجد. معمولا در این مرحله پزشک امکان تشخیص صافی کف پا را دارد. اما در برخی موارد هم ممکن است انجام آزمایش‌های تشخیصی را برای ارزیابی دقیق‌تر تجویز کند. رادیولوژی و ام‌آرآی دو روش تصویربرداری هستند که برای تشخیص کف پای صاف استفاده می‌شوند.
عوارض کف پای صاف
برخی تحقیقات علمی نشان می‌دهد صاف‌بودن کف پا باعث می‌شود بدن شما از فرم طبیعی خود خارج شود. در چنین حالتی ممکن است فشاری بیش از حالت طبیعی به زانوها، لگن یا مچ پا وارد شود. این فشارها باعث بروز درد و آسیب‌های دیگری در هر کدام از این نواحی می‌شود. از جمله عوارض ناشی از صاف شدن کف پا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد مچ پا
- زانو درد
- التهاب فاشیای پلانتار
- التهاب تاندون آشیل
- درد استخوان درشت نی
درمان کف پای صاف
درمان کف پای صاف معمولا با استراحت آغاز می‌شود و با روش‌های فیزیوتراپی ادامه پیدا می‌کند. معمولا روش‌های درمانی فیزیوتراپی منجر به بهبود صافی کف پا می‌شوند اما ممکن است در موارد خاصی نیاز به عمل جراحی باشد.
فیزیوتراپی برای صافی کف پا
یکی از بهترین روش‌هایی که می‌توان برای درمان کف پای صاف استفاده کرد، تمرین درمانی است. در این روش درمانگر ابتدا با ارزیابی وضعیت کف پای شما اقدام به طراحی یک برنامه تمرینی مختص شما می‌کند. این تمرینات باعث تقویت و انعطاف‌پذیری بیشتر عضلات و تاندونهای کف پا می‌شوند. در نتیجه قوس کف پا تقویت می‌شود. درمانگر ابتدا با حوصله تمرینات را به بیمار آموزش داده و در انجام آنها به او کمک می‌کند. سپس از بیمار می‌خواهد تمرینات را به طور مرتب و منظم در خانه ادامه دهد تا به بهبودی دست یابد. در پایان این مطلب تعدادی از تمرینات ورزشی مناسب برای کف پای صاف را به شما معرفی خواهیم کرد.
جراحی صافی کف پا
در مواردی که قوس کف پا خیلی کم باشد و با روش‌های فیزیوتراپی امکان بهبود آن نباشد، پزشک استفاده از عمل جراحی را در نظر می‌گیرد. در جراحی کف پای صاف تلاش می‌شود اتصال استخوان‌ها یا مفاصل اصلاح شود، تاندون‌ها یا رباط‌ها ترمیم شوند و قوس لازم در کف پا ایجاد شود.
پیشگیری از صافی کف پا
مطالعات پزشکی نشان می‌دهد در مواردی که صافی کف پا به صورت ژنتیکی ایجاد شده است، راه چندانی برای پیشگیری وجود ندارد اما می‌توان با انجام برخی اقدامات، شدت آسیب را کم کرد. همچنین می‌توان از صاف شدن کف پا بر اثر فشار زیاد به آن، جلوگیری کرد. برای پیشگیری از این آسیب نکات زیر را همواره مدنظر داشته باشید:
- وزن خود را کنترل کنید
- کفش مناسب بپوشید که قوس پای شما را به طور کامل پوشش دهد
- سعی کنید فعالیت‌هایی که فشار زیادی به کف پا وارد می‌کنند، کمتر انجام دهید
- با انجام ورزش به تقویت عضلات و تاندونهای کف پا بپردازید
- از انجام ورزش‌های سنگین مثل بسکتبال و فوتبال خودداری کنید
ورزش برای درمان صافی کف پا
در پایان این مقاله چند تمرین ورزشی مناسب برای صافی کف پا را معرفی می‌کنیم. این تمرینات را می‌توانید به سادگی در هر جایی انجام دهید.
روی لبه یک پله بایستید. طوریکه نیمه جلویی پا روی لبه پله باشد. حالا روی انگشتان پا بلند شوید. ۱۵ ثانیه خود را در این حالت نگه دارید و به آرامی به حالت اول برگردید. این حرکت را سه تا پنج بار تکرار کنید.
یک پا را رو به جلو و پای دیگر را به پشت بکشید. روی پای جلویی خم شوید. پای عقب را صاف نگه داشته و پاشنه آن را به زمین بچسبانید. به اندازه‌ای خم شوید که کشش را در پشت پای عقب احساس کنید. ۲۰ ثانیه در حالت کشش بمانید و به حالت اول برگردید. این حرکت را برای هر پا سه بار تکرار کنید.
روی یک صندلی بنشینید و کمر را صاف بگیرید. یک حوله را جلوی پا روی زمین بیندازید. سعی کنید با انگشت‌های پا حوله را جمع کنید و دوباره آن را به جای اول برگردانید. این حرکت را برای هر پا ۲۰ تا ۳۰ بار تکرار کنید.
روی یک صندلی بنشینید و کمر را صاف بگیرید. یک توپ تنیس یا یک بطری را زیر کف پا قرار دهید و آن را به عقب و جلو بچرخانید. این کار را دو تا سه دقیقه انجام دهید.
ابتدا صاف بایستید. وزن خود را روی لبه خارجی کف پا بیندازید و سعی کنید لبه داخلی کف پا را به بالا بکشید. انگشت‌ها باید به زمین چسبیده باشند. سپس به آرامی به حالت اول برگردید. این حرکت را در دو تا سه ست ۱۰ تایی انجام دهید.
ابتدا صاف بایستید و انگشت شست پا را به زمین بچسبانید. چهار انگشت دیگر را بلند کنید. حالا چهار انگشت را به زمین چسبانده و شست را بلند کنید. هر حالت را پنج ثانیه نگه دارید و آن را ۱۰ بار انجام دهید.
جمع بندی
وجود قوس‌های کف پا به انسان توانایی راه رفتن و دویدن روی دو پا را داده است. در صورتی که این قوس‌ها کمتر از حد معمول باشند، صافی کف پا ایجاد می‌شود. این آسیب می‌تواند موجب بروز درد در کف پا، مچ پا و حتی زانوها شود. معمولا کف پای صاف با استفاده از روش‌های فیزیوتراپی قابل درمان است اما موارد شدید آن نیاز به عمل جراحی دارد.