خاری دردناک در پاشنه پا
دردی شبیه به فروبردن چاقو در کف پا که هنگام راه‌رفتن زیاد می‌شود. معمولا هم صبح‌ها بعد از بیدارشدن از خواب بیشتر خودش را نشان می‌دهد. این‌ها توصیفی است از دردی که در اثر ایجاد خار پاشنه پا ایجاد می‌شود. آسیبی که نه‌تنها درد در کف پا را به دنبال دارد. بلکه راه رفتن را سخت و دشوار کرده و در مواردی می‌تواند بر روند زندگی عادی تاثیر بگذارد. این مقاله از سایت مرکز توانبخشی و فیزیوتراپی یزد به بررسی بیماری خار پاشنه پا اختصاص دارد. اگر به دنبال یافتن علل ایجاد این بیماری، علائم و راه درمان آن هستید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
خار پاشنه پا چیست؟
خار پاشنه پا رسوب کلسیم در پایین پاشنه پا است که باعث ایجاد برآمدگی در استخوان پاشنه می‌شود. اگر به تصویر رادیولوژی پای فرد مبتلا نگاه کنید، زائده‌ای به طول یک سانتی‌متر در آن دیده می‌شود. این زائده همان خار پاشنه است. هرچند این زائده در بیشتر موارد بدون درد است اما در برخی موارد می‌تواند درد و ناراحتی ایجاد کند. خار پاشنه معمولا با التهاب فاشیای پلانتار مرتبط است. التهابی دردناک که در فیبرهای متصل‌کننده استخوان پاشنه به پنجه پا اتفاق می‌افتد. درمان خار پاشنه پا و بیماری‌های مرتبط با آن شامل تمرینات ورزشی، داروهای ضدالتهاب، پدهای ارتوپدی و تزریق‌های کورتونی است. در صورتی هم که این درمان‌ها جواب ندهد با عمل جراحی می‌توان این آسیب را برطرف کرد.
علت ایجاد خار پاشنه پا
خار پاشنه وقتی اتفاق می‌افتد که کلسیم در قسمت پایینی استخوان پاشنه رسوب کند. این آسیب به طور ناگهانی مثلا پس از یک نوبت ورزش یا فعالیت سنگین ایجاد نمی‌شود. بلکه در طول یک فرایند بوجود می‌آید. فرآیند آن هم نه در طول چند روز و چند هفته بلکه در طول چندین ماه اتفاق می‌افتد. در واقع وقتی شما علائم اولیه مثل درد خفیف در پاشنه پا را نادیده می‌گیرید، در همان حال خار پاشنه در حال شکل‌گیری است. این آسیب معمولا در اثر فشار روی عضلات و رباط‌های پا، کشیدگی فاشیای پلانتار و پارگی مکرر غشای پوشاننده استخوان پاشنه ایجاد می‌شود. در اثر فشار روی رباطها ممکن است آنها دچار پارگی شوند. در این حالت بدن خود به خود به ترمیم آسیب می‌پردازد. اما اگر در بلندمدت آسیب ایجادشده ترمیم نشود، این بار بدن سعی می‌کند با ساخت استخوان، قسمت آسیب‌دیده را ترمیم کند. در نتیجه در رباط، زائده استخوانی شکل می‌گیرد. خار پاشنه معمولا در بین ورزشکارانی که فعالیت‌های دویدن و پریدن آنها زیاد است، بیشتر دیده می‌شود.
عوامل ریسک ایجاد خار پاشنه پا
- ناهنجاری در راه‌رفتن که باعث می‌شود فشار بیش از حدی روی عضلات، رباطها و عصب‌های نزدیک پاشنه وارد شود.
- دویدن و فعالیت شدید مخصوصا روی سطوح ناهموار
- پوشیدن کفش نامناسب به خصوص کفش‌هایی که قوس‌های کف پا را حفاظت نمی‌کنند
- اضافه وزن
موارد زیر هم از جمله عواملی است که ریسک ابتلا به التهاب فاشیای پلانتار را افزایش می‌دهد:
- بالارفتن سن که باعث کاهش انعطاف فاشیای پلانتار و نازک‌شدن بافت چربی محافظ پاشنه می‌شود
- ابتلا به دیابت
- ایستادن بیش از حد در طول روز
- استارت‌های مکرر در حین فعالیت ورزشی
- ابتلا به صافی کف پا
- ابتلا به قوس زیاد کف پا
علائم و نشانه‌های خار پاشنه پا
خار پاشنه در موارد زیادی علائمی از خود نشان نمی‌دهد اما در مواردی هم می‌تواند دردهای متناوب و مزمنی ایجاد کند. این دردها مخصوصا در حین راه‌رفتن و دویدن دیده می‌شود. معمولا افرادی با درد مواجه می‌شوند که محل تشکیل خار در پای آنها دچار التهاب شده باشد. بیشتر افراد مبتلا درد ناشی از این آسیب را شبیه فروبردن چاقو یا یک سنجاق در کف پا توصیف می‌کنند. این درد معمولا در اول صبح پس از بیدارشدن از خواب دیده می‌شود. همچنین پس از نشستن‌های طولانی مدت هم دردها ظاهر می‌شوند.
تشخیص خار پاشنه پا
تشخیص خار پاشنه پا بدون ارزیابی پزشکی کار راحتی نیست، چرا که علائم آن بسیار شبیه دیگر آسیب‌های مرتبط با کف پا است. بهتر است برای تشخیص این آسیب به یک متخصص ارتوپدی مراجعه کنید. متخصص ارتوپد با استفاده از تصویر رادیولوژی می‌تواند آسیب را تشخیص دهد. برآمدگی‌های استخوانی معمولا با چشم قابل مشاهده نیستند. به همین دلیل اگر بروز درد و التهاب در پاشنه پا دلیل مشخصی نداشته باشد، باید برای تشخیص علت از آزمایش‌های تصویربرداری استفاده کرد.
قبل از تجویز آزمایش تصویربرداری، پزشک شما به ارزیابی فیزیکی محل آسیب می‌پردازد. هدف از این کار تشخیص محل ایجاد التهاب است. قرمز شدن و نرمی از نشانه‌های خار پاشنه است که پزشک به دنبال آنها می‌گردد. پزشک همچنین ممکن است از شما بخواهد برخی تست‌ها مثل ایستادن روی یک پا و یا راه‌رفتن در فاصله‌ای کوتاه را انجام دهید.
درمان خار پاشنه پا
درمان ابتدایی خار پاشنه شامل استراحت و تغییر در سبک زندگی است. هدف از این تغییرات کاهش فشار روی عضلات و رباط‌های کف پا است. اما علاوه بر این دو مورد، پزشک شما ممکن است برخی داروها و درمان‌های فیزیوتراپی را هم تجویز کند. در ادامه روش‌های درمان این آسیب را مرور می‌کنیم:
استراحت
استراحت یکی از مهم‌ترین کارهایی است که هم برای درمان خار پاشنه پا و هم برای درمان التهاب فاشیای پلانتار باید انجام دهید. استراحت نه‌تنها دردهای شما را تسکین می‌دهد بلکه از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند. استراحت دادن به پا به خصوص پس از ایستادن طولانی مدت و فعالیت زیاد، اهیمت بیشتری دارد. در مواردی که درد خار پاشنه به مرحله حاد رسیده باشد، ممکن است پزشک از شما بخواهد تا فروکش کردن کامل درد و دیگر علائم، پای خود را به طور کامل استراحت دهید. تحمل وزن توسط پاها تا وقتی درد وجود دارد، تنها باعث می‌شود وضعیت آسیب بدتر شده و طول دوره درمان بیشتر شود.
کمپرس سرد
استفاده از کمپرس سرد به مدت بیشتر از ۱۵ دقیقه می‌تواند محل آسیب را به طور موقت بی‌حس کرده و درد را تسکین دهد. این روش به کاهش ورم هم کمک می‌کند. برای آسیب خار پاشنه کمپرس سرد به کمپرس گرم ترجیح داده می‌شود. زیرا کمپرس گرم بیشتر برای دردهای عضلات و مفاصل کاربرد دارد.
داروهای ضد درد بدون نسخه
چه دردهای خفیف و چه دردهای مزمن می‌توانند با استفاده از داروهای ضد درد بدون نسخه تسکین یابند. استامینوفن، آسپرین و ایبوپروفن از جمله این داروها هستند. البته مراقب باشید در صورتی که داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنید، یا مشکلات کلیوی و کبدی دارید، حتما به پزشک اطلاع دهید تا برای تجویز داروهای مسکن مدنظر داشته باشد.
تزریق داروهای کورتونی
برای تسکین دردهای شدید ممکن است پزشک به تزریق داروهای کورتونی اقدام کند. این داروهای ضدالتهاب به کاهش التهاب و درد در پاشنه پا و قوس کف پا کمک زیادی می‌کنند.
تمرین درمانی
پزشک شما احتمالا استفاده از تمرین درمانی را تجویز کند. این روش شامل یادگیری و انجام برخی تمرینات برای کاهش درد و رفع آسیب است. مخصوصا به دلیل اینکه داروهای مسکن و ضدالتهاب باید برای دوره‌های زمانی کوتاه مصرف شوند، انجام تمرینات ورزشی ضرورت بیشتری دارد. تمرینات مناسب برای آسیب خار پاشنه پا شامل کشش عضلات پاشنه و کف پا است. درمانگر برای انجام تمرینات به شما کمک کرده و نحوه انجام آنها را به شما آموزش می‌دهد. این تمرینات را در هر جایی و هر زمانی می‌توانید انجام دهید. اما تجربه نشان داده انجام آنها شب‌ها قبل از خواب تاثیر زیادی بر کاهش درد دارد.
پوشیدن کفش مخصوص خار پاشنه
استفاده از کفش‌ها یا کفی‌های مخصوص خار پاشنه پا باعث می‌شود پاشنه و قوس کف پا به‌خوبی حمایت شوند. در نتیجه درد به میزان زیادی کاهش می‌یابد. این کفی‌ها همچنین از پارگی و ساییدگی بیشتر جلوگیری می‌کنند. البته کفی‌های مخصوص باید همراه با کفش طبی مناسب استفاده شوند تا محافظت لازم از پاها انجام شود.
لیزردرمانی
لیزردرمانی روشی است که در آن پرتوهای نوری مادون قرمز به محل آسیب تابانده می‌شود. با ورود این پرتوها به بافت آسیب‌دیده دمای آن افزایش یافته و باعث بالارفتن گردش خون می‌شود. در نتیجه سوخت‌وساز سلول‌ها در این قسمت بیشتر شده و روند درمان آسیب سریع‌تر می‌شود. لیزر همچنین در ازبین‌بردن رسوب کلسیم تاثیر زیادی دارد.
شاک ویو
شاک‌ویو دستگاهی است که امواج الکترومغناطیس را در فرکانسی خاص به بافت آسیب‌دیده اعمال می‌کند. این امواج بافت را دچار التهاب حاد می‌کنند تا برای ترمیم آسیب تحریک شوند. امواج شاک ویو همچنین تولید کلاژن را در بافت‌ها تحریک می‌کنند که به ترمیم تاندون‌ها و عضلات آسیب‌دیده کمک می‌کند. جذب کلسیم هم یکی دیگر از مزیت‌های شاک‌ویو است که آن را برای درمان خار پاشنه پا بسیار پر کاربرد کرده است.
ماساژدرمانی
ماساژ به طور کلی در کاهش درد تاثیر زیادی دارد. با ماساژ دادن یک ناحیه از بدن دمای آن بالا رفته و گردش خون در آن افزایش می‌یابد. درنتیجه چنانچه محل بروز خار پاشنه ماساژ داده شودُ درد را کاهش داده و به درمان آن کمک می کند. ماساژ همچنین می‌تواند به برطرف‌کردن رسوب کلسیم هم کمک کند.
طب سوزنی
در روش طب سوزنی، درمانگر سوزن‌های ریزی را در نقاط مختلف اطراف محل آسیب وارد بدن می‌کند. این سوزن‌ها کانال‌های انرژی را در بدن فعال می‌کنند. طب سوزنی گردش خون را در ناحیه موردنظر بیشتر کرده و بافت آسیب‌دیده را تحریک می‌کند تا روند درمان آن سریع‌تر طی شود. این روش همچنین در کاهش درد بیمار هم موثر است.
عمل جراحی خار پاشنه پا
پزشک شما ممکن است برای درمان، عمل جراحی را توصیه کند. جراحی برای درمان خار پاشنه پا وقتی تجویز می‌شود که درد خیلی شدید شده و به صورت مداوم ادامه داشته باشد. در روند این نوع جراحی، خار اضافی در پاشنه پا برداشته می‌شود. در نوعی دیگر از عمل جراحی، فاشیای پلانتار را آزاد می‌کنند تا التهاب آن درمان شود. عمل جراحی نه‌تنها باعث کاهش درد می‌شود بلکه دامنه حرکت پا را هم افزایش می‌دهد. البته جراحی بیشتر برای افرادی استفاده می‌شود که علاوه بر خار پاشنه به التهاب فاشیای پلانتار هم مبتلا هستند. استفاده از جراحی برای بیماری که به یکی از این دو مبتلا است، چندان مرسوم نیست. قبل از انجام جراحی پزشک شما یک بار دیگر آزمایش‌های تشخیصی مثل رادیولوژی و الکتروکاردیوگرافی را بررسی می‌کند تا نسبت به نیاز بیمار به عمل جراحی مطمئن شود. پس از انجام عمل جراحی هم مدتی طول می‌کشد تا بدن ریکاوری شده و دوباره بتوانید وزن خود را روی پاها بیندازید. در مدت ریکاوری باید به اندازه کافی استراحت کرده و از کمپرس سرد بر روی محل آسیب استفاده کنید. همچنین برای شروع راه رفتن بهتر است از وسایل کمکی استفاده کنید.
پیشگیری از خار پاشنه پا
برای پیشگیری از بروز زائده در پاشنه پا باید به طور کلی نسبت به سلامت پاها حساسیت نشان دهید. توجه داشته باشید که در طول روز چقدر فشار به پاها وارد می‌کنید. با در نظر گرفتن شدت فشار بهتر است مقداری زمان برای استراحت هم به پاها بدهید. به عنوان یک قاعده کلی در نظر داشته باشید وقتی پاشنه پا درد می‌گیرد نباید به آن بی‌توجهی کنید. وقتی با پوشیدن یک نوع کفش یا در حال دویدن، ورزش‌کردن یا حتی راه رفتن پاشنه پا درد بگیرد و شما به ادامه فعالیت بپردازید، در درازمدت آسیب‌هایی مثل خار پاشنه ایجاد می‌شوند. در صورتی که در این مواقع پاشنه پایتان درد گرفت، باید بر روی آن یخ بگذارید. همچنین لازم است پا را تا پایان یافتن درد استراحت دهید.
ورزش برای درمان خار پاشنه پا
ورزش برای درمان خار پاشنه پا تاثیر به‌سزایی دارد. کشش رباطها و تاندون‌ها باعث جلوگیری و بهبود التهاب در آنها می‌شود. همچنین با انجام تمرینات تقویتی عضلات کف پا، از بروز آسیب در پاشنه پیشگیری می‌شود. در ادامه تعدادی از تمرینات ورزشی مناسب برای درمان خار پاشنه پا را معرفی می‌کنیم:
ابتدا روی زمین نشسته و پاهای‌تان را دراز کنید. کم را صاف بگیرید. حالا سعی کنید با دست انگشتان پا را گرفته و به سمت خودتان بکشید. این حالت را ۳۰ ثانیه نگه داشته و دو تا سه بار تکرار کنید.
ابتدا روی لبه پله بایستید. به‌طوری‌که پاشنه پا از پله آویزان باشد. تا جایی که می‌توانید پاشنه پا را به آرامی پایین بیاورید. ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در این حالت بمانید و سپس به حالت اول برگردید. این حرکت را برای هر پا دو تا چهار بار تکرار کنید.
ابتدا یک حوله را زیر پایتان روی یک سطح صاف بیندازید. سعی کنید با انگشت پا حوله را جمع کنید. چند ثانیه در این حالت بمانید و سپس حوله را به جای اول برگردانید.
ابتدا مقابل یک دیوار بایستید و جلوی پای راست را به دیوار بچسبانید. حالا بر روی پاشنه پای چپ بلند شوید و به آرامی وزن خود را به سمت دیوار بیندازید. ۱۵ تا ۳۰ ثانیه در این حالت صبر کنید و سپس به حالت اول برگردید. این حرکت را دو تا پنج بار تکرار کنید.
ابتدا به دیوار تکیه دهید و طوری که انگار روی صندلی نشسته‌اید، باسن خود را به پایین بیاورید. تا جایی که باسن هم ارتفاع زانوها قرار گیرد، پایین بیایید. حالا هر دو پاشنه را از زمین بلند کنید. این حالت را برای چند ثانیه نگه دارید و هشت تا ۱۲ بار تکرار کنید.
ابتدا روی یک صندلی بنشینید. توپی شبیه توپ تنیس یا گلف را زیر پا بگذارید و آن را زیر پا بغلتانید. این کار را تا یک دقیقه ادامه دهید و برای هر پا دو تا سه بار تکرار کنید.
جمع‌بندی
خار پاشنه آسیبی است که در اثر کارکردن زیاد پاها ایجاد می‌شود. در اثر این آسیب، در رباط‌های کف پا یک رسوب کلسیم به صورت خار استخوانی شکل می‌گیرد. این خار استخوانی می‌تواند باعث درد و ناراحتی در کف پا مخصوصا هنگام راه‌رفتن و صبح‌ها پس از بیدارشدن از خواب شود. خار پاشنه پا را با روش‌های فیزیوتراپی به راحتی درمان می‌کنند اما در موارد خاصی هم نیاز به عمل جراحی برای برداشتن زائده استخوانی است.
منبع: