تمرین درمانی، یاور قدیمی فیزیوتراپی
تمرین درمانی یکی از قدیمی ترین و موثرترین روش هایی است که برای ترمیم آسیب های حرکتی در فیزیوتراپی استفاده می شود. بله فیزیوتراپی تنها به دستگاه های الکتریکی و امواج لیزر و اولتراسوند محدود نمی شود. درواقع تمرین درمانی یا همان ورزش درمانی بدون استفاده از این نوع دستگاه ها، می‌تواند بهبودی قابل ملاحظه‌ای برای بسیاری از بیماران ایجاد کند.
همان طور که از اسم تمرین درمانی مشخص است، در این نوع درمان با تمرین های حرکتی یا ورزش هایی ساده روبرو هستیم. تمریناتی که با توجه به نوع و محدوده آسیب، برای هر بیمار به طور اختصاصی طراحی می شود. به طور خلاصه درمانگر با توجه به وضعیت بیمار و آسیب ایجاد شده، تمرینات و حرکاتی را با بیمار کار می کند تا عضلات و ماهیچه ها را به عملکرد طبیعی بازگرداند. در ادامه با آموزش بیمار، تمرینات در خانه توسط خود بیمار هم انجام می شود. به مرور با تمرین و تکرار، بدن قادر می شود که آسیب رخ داده را ترمیم کند.
تمرین درمانی چه کار می کند؟
تمرین درمانی یک سری فعالیت فیزیکی است که برای کمک به بیماران حرکتی طراحی و تجویز می شود. تمرین درمانی با استفاده از بازآموزی عصب های بدن، تمرینات راه رفتن و فعالیت های فیزیکی به بهبود بیماری هایی که حرکت و فعالیت روزمره بیماران را محدود می کند، کمک می کند. این روش در واقع از حرکات فیزیکی و اصلاح پاسچر بدن تشکیل شده که به بیمار آموزش داده می شود. انجام تمرینات طبق یک برنامه ریزی دقیق باعث می شود بیمار توانایی افزایش عملکرد عضلات و مفاصل را پیدا کند و بتواند آسیب ها را ترمیم کند. تمرین درمانی همچنین به حفظ سلامت و تناسب اندام هم کمک می کند.
تمرین درمانی بر روی یک عضله خاص یا بخشی از بدن که آسیب دیده، تمرکز می کند تا عضلات را به حالت طبیعی خود برگرداند. عضلات آسیب دیده پس از طی مراحل ورزش درمانی، دوباره توان انجام سخت ترین حرکات را پیدا می کنند. اما رسیدن به این توانایی نیاز به تکرار زیاد و فرصت کافی دارد. به علت حساس بودن تمرینات تجویز شده و لزوم انجام صحیح آنها، این روش باید توسط متخصص این حوزه انجام شود.
هدف از تمرین درمانی چیست؟
تمرین درمانی در قدم اول به دنبال این است که التهاب، درد و دیگر علائم آسیب را در بیمار برطرف کند. در قدم بعدی تمرینات برای رساندن عضلات به دامنه حرکتی مطلوب، استقامت و پایداری عضلات، حفظ تعادل بدن و بازیابی نیروی بدنی به کار می روند.
به طور کلی هدف ورزش درمانی را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- دستیابی به دامنه حرکتی مطلوب بدون درد و عوارض در فعالیت های ساده و پیچیده
- کاهش اختلال ها و عوارض ناشی از آسیب ایجاد شده
- جلوگیری از ناتوانی بدن در حرکت
- حفظ سلامت جسمی بدن
- بهبود عملکرد فیزیکی بدن
- تناسب اندام
تمرین درمانی برای چه افرادی مناسب است؟
- افراد مبتلا به بیماری هایی مثل آرتروز، روماتیسم، پوکی استخوان و… که قصد جلوگیری از پیشرفت بیماری و بهبود آن را دارند
- افرادی که مدت زیادی در بستر بیماری بوده اند، مثل کسانی که سکته کرده اند یا در کما بوده اند
- افرادی که عمل جراحی انجام داده اند و عضو تحت جراحی محدودیت حرکتی پیدا کرده است
- افرادی که دچار شکستگی یا در رفتگی استخوان و یا پارگی رباط و تاندون ها شده اند
- ورزشکارانی که به دنبال بالابردن استقامت بدن در برابر آسیب های ورزشی هستند
- افراد مبتلا به ناهنجاری های اسکلتی مادرزادی جهت پیشگیری از پیشرفت بیماری
- افراد سالمند که دچار محدودیت حرکتی شده اند
- افرادی که درگیر اسپاسم های عضلانی هستند
- افرادی که فلجی و محدودیت های حرکتی دارند
- افراد مبتلا به آسیب های حرکتی
تمرین درمانی برای چه بیماری هایی مفید است؟
همانطور که گفتیم تمرین درمانی برای درمان آسیب های حرکتی زیادی مفید است. در موارد زیادی می توان با انجام روند تمرین درمانی و بهبود آسیب از انجام عمل جراحی خودداری کرد. تمرین درمانی برای بیماری های زیر اثربخشی زیادی داشته است:
کمردرد:
از انجا که بسیاری از دردهای کمر ناشی از خارج شدن بدن از حالت طبیعی و فشار زیاد به کمر است، تمرین درمانی می تواند در درمان دردهای کمر بسیار موثر باشد. آسیب هایی مثل فتق دیسک کمر، سیاتیک، قور پشت، خشکی و اسپاسم عضلات کمر با استفاده از تمرین درمانی قابل درمان و پیشگیری هستند.
درد دست:
دردهای ناحیه دست که از بازو تا انشگتان دست را شامل می شوند، بیشتر بر اثر فشار زیاد به عضلات و تاندون ها ایجاد می شوند. فشار وارده معمولا منجر به التهاب بافت های تحت فشار می شوند. با استفاده ازتمرین درمانی گرفتگی و التهاب بخش های آسیب دیده برطرف شده و بر روی انعطاف، تعادل و تقویت عضلات تمرکز می شود. تمرین درمانی برای بهبود بیماری هایی مثل تونل کارپال، تنیس البو، انگشت ماشه ای و… به کار می رود.
دردهای پا:
دردهای پا از بیماری هایی مثل خارپاشنه پا، دررفتگی مچ پا، کشیدگی مینیسک زانو، آسیب های ناحیه ران و عضلات چهارسرران ناشی می شوند. در تمرین درمانی با تقویت عضلات پا به بهبود این آسیب ها کمک می شود. همچنین افرادی که به علت عمل جراحی توانایی حرکت پاهایشان محدود شده با استفاده از تمرین درمانی بهبود پیدا می کنند.
آسیب‌های ستون فقرات:
ستون فقرات مهم ترین بخش حرکتی بدن انسان است. همان طور که از اسمش مشخص است، به عنوان ستون بدن شناخته می شود. اگر آسیبی در این ناحیه رخ دهد، احتمالا بقیه بخش های بدن هم آسیب می بینند. در صورت بروز آسیب در ستون فقرات، می توان با تمرین درمانی با آن مقابله کرد. کاهش درد و التهاب، ارتقا وضعیت ستون فقرات، برگداندن مهره ها به جایگاه اصلی، اصلاح انحرافات ستون فقرات و… از جمله اهدافی است که با تمرین درمانی می توان به آنها دست یافت.
علاوه بر آسیب های گفته شده که از شایع ترین آسیب های حرکتی هستند، آسیب های ناحیه سر و گردن، شانه ها، قفسه سینه و شکم و… نیز با تمرین درمانی قابل درمان هستند.
مزیت‌های تمرین درمانی:
- تاثیر بالای تمرین درمانی در بهبود دامنه حرکتی و افزایش انعطاف پذیری بدن
- تسکین درد، التهاب و تورم بافت ها و کاهش اسپاسم عضلات
- قیمت پایین این روش به نسبت دیگر روش های درمانی
- تقویت عضلات بدن و استحکام تاندون ها و رباط ها
- از بین بردن خستگی بدن و بالابردن حس نشاط
- راحت بودن تمرینات و امکان انجام آنها در خانه
- بی خطر و کم عوارض بودن تمرین درمانی
- پیشگیری از آسیب های احتمالی شدید
- افزایش گردش خون در بدن
- بالابردن تراکم استخوان ها
انواع حرکات تمرین درمانی
حرکات و ورزش های تمرین درمانی بر اساس هدفی که برای آنها در نظر گرفته شده، انواع مختلفی دارند:
تمرینات تقویتی:
همانطور که از اسم آنها مشخص است این تمرینات برای تقویت عضلات و مفاصل انجام می شود. برای قبل و بعد از عمل جراحی بسیار توصیه می شود. این تمرینات به سه دسته ایزوتونیک، ایزومتریک و ایزوکینتیک تقسیم می شوند. این تمرینات در دفعات کم و با وسایلی مثل توپ طبی، وزنه، دستگاه های سایبکس و… اجرا می شود.
تمرینات دامنه حرکتی:
این تمرینات برای بازگرداندن دامنه حرکتی مفاصل و عضلات اجرا می شوند که شامل سه دسته می شوند:
– تمرینات فعال: تمریناتی که توسط خود شخص یا دستگاه انجام می شود و بر روی یک مفصل خاص تمرکز دارد
– تمرینات فعال کمکی: این تمرینات توسط شخص بیمار به همراه کمک کننده انجام می شود.
– تمرینات غیرفعال: تمرینات غیرفعال توسط کمک کننده انجام می شود و برای بیمارانی به کار می رود که توان حرکت عضلات را ندارند.
تمرینات کششی:
تمرینات کششی برای افزایش انعطاف پذیری عضلات تجویز می شوند و از ورزش های یوگا، پیلاتس و تای چی گرفته می شوند.
تمرینات تعادل:
این تمرینات برای اصلاح وضعیت بدن و کمک به تعادل بیشتر بدن تجویز می شوند.
تمرینات استقامتی:
این نوع تمرینات بخشی از عضلات را به طور گروهی درگیر می کند و در یک مدت مشخص به افزایش استقامت آنها کمک می کند. ورزش هایی مثل دویدن، دوچرخه سواری و شنا از جمله این تمرین ها هستند.
مراحل تمرین درمانی:
هنگامی که شما برای درمان یک آسیب حرکتی به فیزیوتراپ مراجعه می کنید، در صورتی که استفاده از ورزش درمانی را برای شما مناسب تشخیص دهد، برنامه مختص به شما را تهیه می کند. فیزیوتراپ در ابتدا با شرحی از وضعیت فعلی و سابقه پزشکی شما می گیرد و بر اساس آن برنامه تمرینی را تنظیم می کند. تمرینات معمولا به صورت پیش رونده تنظیم می شوند و با پیشرفت بیمار، تغییر می کنند. همچنین درمانگر هم در کنار بیمار حضور دارد و در انجام تمرینات به وی کمک می کند. درمانگر همچنین بخشی از تمرینات را به بیمار آموزش می دهد تا خود بیمار آنها را در خانه انجام دهد.
در مرکز توانبخشی و فیزیوتراپی یزد نیز انواع آسیب های حرکتی با استفاده از تمرین درمانی زیرنظر متخصصین مجرب و با دانش روز دنیا درمان می شوند. این روش یکی از اصلی ترین درمان های توانبخشی است که استفاده از آن در درمان انواع آسیب های حرکتی اثراتی شگفت انگیز دارد. معمولا در کنار دیگر روش های درمانی همواره از ورزش درمانی هم استفاده می شود که میزان رضایت بیماران از این حرکات بسیار زیاد است.