آرتروز گردن را بیشتر بشناسیم
همه مفصل‌هایی که زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرند و اهمیت بیشتری برای بدن دارند، در معرض ابتلا به آرتروز هستند. از زانو گرفته تا مفصل‌های ستون فقرات کمر و گردن. اگر مفصل‌های زانو نقش مهمی در تحمل وزن بدن و ایجاد امکان ایستادن و راه‌رفتن ایفا می‌کنند، مفصل‌های ستون مهره‌های گردن هم نقش اساسی در نگه‌داشتن سر روی ستون فقرات و ایجاد حرکات لازم برای سر دارند.
گردن همان‌قدر که مهم و اثرگذار است، حساسیت بالایی داشته و در معرض ابتلا به آسیب‌های زیادی قرار دارد. آرتروز گردن یکی از آسیب‌هایی است که باعث ایجاد گردن درد و ناراحتی می‌شود. این بیماری یکی از آسیب‌های نسبتا شایع ناحیه گردن است که می‌تواند زندگی عادی را مختل کند. در این مقاله از سایت مرکز توانبخشی و فیزیوتراپی یزد به بررسی آرتروز گردن پرداخته‌ایم. اگر شما هم با گردن درد سروکار دارید و احتمال می‌دهید به آرتروز گردن مبتلا باشید، این مقاله را از دست ندهید.
آرتروز گردن چیست؟
گردن درد علت‌های احتمالی مختلفی دارد اما علل آن معمولا با افزایش سن مرتبط هستند. مثل دیگر قسمت‌های بدن، دیسک‌ها و مفصل‌های گردن هم با بالارفتن سن تحلیل می‌روند. اسپوندیلوزیس گردن که معمولا به عنوان آرتروز گردن شناخته می‌شود، نام بیماری است که با افزایش سن در اثر ساییدگی مفصل‌ها رخ می‌دهد.
آرتروز گردن بیماری بسیار شایعی است. جالب است بدانید که بیش از ۸۵ درصد افراد بالای ۶۰ سال تحت تاثیر این بیماری قرار می‌گیرند. این بیماری معمولا با درد و گرفتگی در گردن همراه است. البته در موارد زیادی هم مبتلایان علائم غیرقابل پیش‌بینی را تجربه می‌کنند. در اغلب موارد آرتروز نسبت به درمان‌های غیرتهاجمی مثل دارودرمانی و فیزیوتراپی پاسخ خوبی می‌دهد. برای آنکه بدانید آرتروز گردن چیست و چگونه ایجاد می‌شود، ابتدا باید با ساختار گردن آشنا شوید. قسمت‌های مختلف ستون فقرات در ناحیه گردن شامل موارد زیر است:
مهره‌های گردنی ستون فقرات
ستون فقرات انسان از ۲۴ تکه استخوان تشکیل شده که به عنوان مهره‌های ستون فقرات شناخته می‌شوند. این مهره‌ها به طور منظم روی یکدیگر قرار گرفته و در وسط آنها فضایی ایجاد می‌شود که نخاع از آن عبور می‌کند. هفت عدد از این مهره‌ها که از جمجمه شروع می‌شوند، قسمت گردنی ستون فقرات را شکل می‌دهند.
نخاع و عصب‌ها
نخاع مانند یک کابل الکتریکی است که از کانال بین مهره‌ها عبور می‌کند و کار انتقال پیام‌ها بین مغز و عضلات را بر عهده دارد. عصب‌هایی که از نخاع ریشه می‌گیرند، از بین مهره‌ها عبور کرده و به قسمت‌های مختلف بدن کشیده می‌شوند.
دیسک‌های بین مهره‌ای
بین مهره‌های ستون فقرات دیسک‌هایی با حالت ارتجاعی و انعطاف‌پذیر قرار دارند. کار این دیسک‌ها جذب شوک‌ها و ضربه‌های وارده به ستون مهره‌ها در حین راه رفتن، دویدن و دیگر فعالیت‌ها است. دیسک‌ها دایره‌ای شکل هستند و سطحی صاف با تقریبا یک سانتی‌متر ضخامت دارند. دیسک‌ها شامل دو قسمت اصلی هستند. قسمت داخلی آن حاوی ماده‌ای ژله‌ای مانند است. قسمت خارجی دیسک هم پوسته‌ای محکم است که ماده ژله‌ای را احاطه کرده است.
علت ایجاد آرتروز گردن
اصلی‌ترین علت بروز آرتروز گردن تغییراتی است که در اثر بالارفتن سن در بدن ایجاد می‌شود. معمولا با افزایش سن، تغییراتی طبیعی در بدن همه انسان‌ها ایجاد می‌شود. در برخی از آنها این تغییرات منجر به بروز برخی بیماری‌ها و علائم می‌شود و در برخی دیگر، تغییرات رخ داده علائمی ایجاد نمی‌کنند. با افزایش سن، دیسک‌های بین مهره‌ای شروع به تحلیل رفتن می‌کنند. این دیسک‌ها فشرده شده و تغییر شکل می‌دهند. همچنین آب خود را از دست می‌دهند. این شرایط باعث می‌شود دیسک ضخامت طبیعی خود را از دست داده و در هم فشرده شود. در نتیجه خاصیت انعطاف‌پذیری و ضربه‌گیری آن کاهش می‌یابد و مهره‌ها و مفاصل تحت فشار قرار می‌گیرند. با افزایش فشار روی مفصل‌های فاست، آنها هم کم‌کم تخریب می‌شوند و دچار آرتروز می‌شوند. همین اتفاق برای مفصل‌های زانو و لگن هم می‌افتد. در این فرایند غضروف‌هایی که مفاصل را احاطه کرده و از آن محافظت می‌کنند، تحلیل می‌روند.
اگر قسمتی از غضروف به طور کامل تخریب شود، احتمال تشکیل خار استخوانی وجود دارد. وقتی قسمتی از غضروف تخریب شود، بدن برای پوشاندن آن و محافظت از مفصل شروع به تشکیل بافت استخوانی می‌کند. در نتیجه به جای غضروف تخریب‌شده، خار استخوانی تشکیل می‌شود. این خارها ممکن است فضای نخاع و عصب‌های ریشه‌ای را تنگ کنند و به آنها فشار بیاورند. همچنین ممکن است دامنه حرکت ستون فقرات را محدود کنند.
عوامل بالابردن ریسک ابتلا به آرتروز گردن
افزایش سن
همان‌طور گه گفتیم افزایش سن اصلی‌ترین عامل بروز آرتروز گردن است. در واقع آرتروز یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در بین میانسالان است.
عامل ژنتیک
عامل وراثت نقشی تعیین‌کننده در احتمال ابتلا به آرتروز دارد. چنانچه سابقه ابتلا به آرتروز گردن در خانواده خود دارید، باید بیشتر مراقب ابتلا به آن باشید.
سیگارکشیدن
سیگار به طور واضح و روشنی با افزایش احتمال ابتلا به آرتروز ارتباط دارد.
وضعیت شغلی
شغل‌هایی که نیاز به کارکردن و تکان‌دادن زیاد سر و گردن دارند، احتمال ابتلا به آرتروز گردن را بیشتر می‌کنند.
افسردگی و اضطراب
فشار عصبی ناشی از اضطراب و افسردگی می‌تواند باعث تشدید بیماری و افزایش احتمال بروز آن شود.
حالت نامناسب بدن
رعایت‌نکردن حالت صحیح بدن می‌تواند باعث فشار به گردن و بروز آرتروز شود. از جمله موقعیت‌هایی که به گردن فشار وارد می‌کند، خم کردن سر هنگام کار کردن با گوشی و مطالعه است. همچنین خوابیدن در حالت نامناسب هم به گردن فشار زیادی می‌آورد. برای آشنایی با حالت‌های صحیح بدن می‌توانید مقاله «اصلاح حالت بدن» را مطالعه کنید.
جراحت
واردشدن ضربه یا هر جراحتی به ناحیه گردن می‌تواند باعث بروز آرتروز در آن شود. حتی اگر جراحت مدت‌ها قبل اتفاق افتاده باشد.
علائم آرتروز گردن
برای بسیاری از افراد آرتروز گردن بدون هیچ گونه علائمی اتفاق می‌افتد. اما درمواردی که علائم ظاهر می‌شوند، معمولا با درد و سفتی در گردن خود را نشان می‌دهد. درد برای برخی افراد به صورت خفیف بروز می‌یابد و برای برخی افراد به صورت شدید ظاهر می‌شود. همچنین با انجام فعالیت‌هایی مثل رانندگی یا مطالعه که سر و گردن به مدت طولانی در یک وضعیت قرار گیرند، درد شدت می‌گیرد. درد معمولا با استراحت و درازکشیدن بهبود پیدا می‌کند. از دیگر علائم آرتروز گردن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- در مواردی که آرتروز باعث تنگ‌شدن فضای نخاع و عصب‌های ریشه‌ای شده و به آنها فشار می‌آورد، علائمی مثل ضعف و بی‌حسی در بازوها، دست‌ها و انگشت‌ها دیده می‌شود.
- وقتی سر را می‌چرخانید، صدای ساییدگی احساس می‌شنوید
- اختلال در راه‌رفتن، حفظ تعادل و ضعف در دست‌ها یا پاها
- گرفتگی عضلات در گردن و شانه‌ها
- سردرد
تشخیص آرتروز گردن
پس از مراجعه بیمار به پزشک، ابتدا سابقه پزشکی و وضعیت سلامت عمومی بیمار را بررسی می‌کند. سپس به ارزیابی وضعیت گردن، شانه‌ها، بازوها، دست‌ها و پاهای بیمار می‌پردازد. در واقع پزشک سعی می‌کند موارد زیر را بررسی کند:
- احساس لمس در بازوها، دست‌ها و انگشتان
- میزان انعطاف‌پذیری گردن و بازوها
- قدرت بازوها، دست‌ها و انگشتان
- واکنش‌های غیرارادی
- نحوه راه‌رفتن
- فشار خون
پزشک احتمالا شروع به فشاردادن آرام قسمت‌های مختلف گردن و بازوها کند. هدف از این کار پیداکردن نقاط ماشه‌ای درد و محل تورم غدد است. پزشک همچنین سوالاتی را در مورد علائم و علت احتمالی ایجاد آسیب در گردن از شما می‌پرسد. بهتر است قبل از مراجعه به پزشک در مورد پاسخ سوالات زیر فکر کرده باشید:
- درد از چه زمانی شروع شده است؟
- درد به صورت ادامه‌دار است یا به صورت رفت و برگشتی است؟
- درد با انجام چه کارهایی بیشتر می‌شود؟
- آیا قبلا تجربه چنین دردهایی داشته‌اید؟
- آیا قبلا سابقه درمان چنین دردهایی را داشته‌اید؟
- آیا احساس ضعف یا بی‌حسی در بازوها یا پاها دارید؟
- آیا در انجام فعالیت‌های ظریف با دست‌ها مثل نوشتن یا لباس پوشیدن مشکل دارید؟
- آیا در حفظ تعادل خود مشکل دارید؟
- آیا به تازگی تصادف رانندگی یا هر جراحت دیگری برایتان اتفاق افتاده است؟
آزمایش‌های تشخیصی
پس از بررسی موارد فوق، ممکن است پزشک انجام آزمایش‌های تصویربرداری را برای رسیدن به تشخیص دقیق تجویز کند. معمولا آزمایش‌های تشخیصی زیر برای آرتروز گردن تجویز می‌شوند:
رادیولوژی
تصویربرداری اشعه ایکس یا رادیولوژی برای تشخیص اختلال در ساختار ستون مهره‌ها به کار می‌رود.
سی‌تی اسکن
سی‌تی اسکن نوعی آزمایش تشخیصی غیرتهاجمی است که با استفاده از پرتو ایکس تصویری دو بعدی از ستون فقرات ثبت می‌کند. سی‌تی اسکن در برخی موارد با استفاده از تزریق ماده رنگی انجام می‌شود. این آزمایش بیش از همه برای تشخیص تغییرات در ساختار استخوان‌ها کاربرد دارد.
ام‌آر‌آی
تصویربرداری ام‌آر‌آی برای تشخیص مشکلات دیسکی، تنگی کانال نخاعی و جابه‌جایی مهره‌ها استفاده می‌شود. مزیت ام‌آر‌آی این است که با استفاده از امواج رادیویی تصویری سه‌بعدی از استخوان‌ها و بافت‌های نرم به دست می‌دهد. در این نوع تصویربرداری دیسک‌های سالم و ناسالم کاملا قابل تشخیص هستند.
درمان آرتروز گردن
در بیشتر موارد آرتروز گردن به صورت غیرتهاجمی درمان می‌شود. هدف از به‌کارگیری روش‌های غیر تهاجمی کنترل درد و علائم بیمار و جلوگیری از پیشرفت بیماری است. روش‌های مرسومی که برای مقابله با آرتروز به کار می‌رود، شامل موارد زیر است:
تمرین درمانی
فیزیوتراپی مرسوم‌ترین راه حلی است که برای درمان آرتروز گردن به کار می‌رود. فیزیوتراپیست‌ها معمولا از روش تمرین درمانی برای مبتلایان آرتروز گردن استفاده می‌کنند. در این روش تمرینات ورزشی اختصاصی برای هر بیمار طراحی می‌شود. این ورزش‌ها به تقویت و کشش عضلات می‌پردازند. عضلات را رهاسازی می‌کنند و باعث کاهش درد بیمار می‌شوند.
در مواردی فیزیوتراپیست از تراکشن هم برای کشش آرام مفصل‌ها و عضلات گردن استفاده می‌کند. اصلاح حالت بدن هم اقدام درمانی دیگری است که در برنامه فیزیوتراپیست قرار دارد. معمولا برنامه درمانی ۶ تا ۸ هفته طول می‌کشد و جلسات باید هر هفته دو یا سه بار برگزار شود.
دارودرمانی
در مراحل اولیه درمان، معمولا پزشک داروهای زیر را برای کاهش درد و التهاب تجویز می‌کند.
- استامینوفن: استامینوفن برای تسکین دردهای خفیف بسیار موثر است.
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی: ایبوپروفن و ناپروکسین دو مورد از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی هستند که معمولا همراه با استامینوفن برای کاهش درد و التهاب تجویز می‌شوند. این داروها بسته به شدت و نوع علائم ممکن است برای دو تا سه هفته تجویز شوند.
- داروهای کورتونی خوراکی: در صورتی که داروهای غیراستروئیدی برای کاهش التهاب کافی نباشد، احتمالا پزشک برای یک دوره کوتاه مصرف داروهای کورتونی را تجویز کند.
- شل‌کننده‌های عضلانی: داروهای شل‌کننده عضلات دسته دیگری هستند که برای کاهش درد و گرفتگی عضلات تجویز می‌شوند.
پد گردن
پدهای گردنی به صورت حلقه‌ای به دور گردن بسته می‌شوند. این پدها از حرکت گردن جلوگیری می‌کند و فرصت استراحت به آن می‌دهد. البته این پدها باید در دوره‌های زمانی کوتاه‌مدت استفاده شوند. زیرا استفاده طولانی‌مدت باعث ضعیف‌شدن گردن می‌شود. همچنین حتما باید با تجویز پزشک مورداستفاده قرار گیرند.
کمپرس سرد و گرم
کمپرس سرد همواره گزینه مناسبی برای کاهش التهاب به شمار می‌رود. همچنین کمپرس گرم هم برای کاهش درد و رهاسازی عضلات استفاده می‌شود. ممکن است پزشک شما استفاده از این دو روش را برای کاهش درد پیشنهاد کند.
عمل جراحی برای درمان آرتروز گردن
آرتروز گردن در اغلب موارد با درمان‌های غیرتهاجمی درمان شده و نیازی به مداخلات جراحی ندارد. اما وقتی آرتروز در اثر فتق دیسک‌ها اتفاق افتاده باشد، در دو حالت پزشک عمل جراحی را تجویز می‌کند:
- فشار دیسک بیرون‌زده به عصب‌های ستون فقرات
- فشار دیسک بیرون زده به نخاع
این دو حالت خود را با علائمی مثل ضعف و بی حسی در بازوها و اختلال در راه رفتن نشان می دهد. افرادی که این علائم در آنها در حال پیشرفت باشد، احتمالا نیاز به عمل جراحی دارند. البته در مواردی که درد گردن خیلی شدید باشد و درمان های دیگر جواب نداده باشد، ممکن است عمل جراحی تجویز شود.
ورزش برای آرتروز گردن
با انجام برخی تمرینات ورزشی می‌توانید از بروز آسیب به گردن پیشگیری کنید. این تمرینات عضلات گردن را تقویت می‌کنند. همچنین افراد مبتلا به این بیماری هم می‌توانند با انجام این ورزش‌ها به درمان بیماری کمک کنند. در ادامه تعدادی از ورزش‌های مفید برای آرتروز گردن را معرفی می‌کنیم:
ابتدا بایستید و سر و بدن را صاف بگیرید. سپس چانه را به قفسه سینه فشار دهید. در حالی که چانه را به سمت گردن فشار می‌دهید، پشت سر را به سمت بالا بکشید. سه نفس عمیق بکشید و به حالت اول برگردید. این حرکت را که به غبغب‌گیری معروف است، ۱۰ بار تکرار کنید.
ابتدا بایستید و سر و بدن را صاف بگیرید. دست راست را روی سر گذاشته و سر را به سمت شانه راست خم کنید. در این حالت سه نفس عمیق بکشید و به حالت اول برگردید. این حرکت را برای هر طرف ۱۰ بار تکرار کنید.
ابتدا ساف بایستید و سر و گردن را صاف بگیرید. گردن را از سمت راست به طرف پایین چرخانده و به سمت چپ ببرید. حالا همین کار را از سمت مخالف انجام دهید. این حرکت را پنج تا ۱۰ بار پشت سر هم تکرار کنید.
ابتدا بایستید و سر و بدن را صاف بگیرید. دست ها را کنار بدن نگه دارید. شانه‌ها را به آرامی به سمت بالا و عقب بچرخانید تا به حالت اول برگردید. این حرکت را ۲۰ تا ۳۰ بار تکرار کنید.
روی شکم دراز بکشید. ساعدها را روی زمین بگذارید. به طوری‌که شانه بالای آرنج قرار گیرد. حالا بالاتنه را به سمت بالا بکشید تا کشش را در کمر احساس کنید. دو تا سه دقیقه در این حالت بمانید. سپس به حالت اول برگردید.
جمع‌بندی
آرتروز گردن بیماری است که در اثر تحلیل‌رفتن غضروف‌ها در مفصل‌های فاست ایجاد می‌شود. مفصل‌های فاست در ستون فقرات قرار دارند و با تحلیل رفتن آنها، مفصل‌ها دچار ساییدگی و تخریب می‌شوند. این حالت با درد شدیدی در گردن همراه است. همچنین فشار دیسک‌ها به مهره‌های گردنی ستون فقرات هم می‌تواند عامل ایجاد آرتروز باشد. آرتروز گردن معمولا با درد و گرفتگی در گردن، شانه‌ها و بازوها و دست‌ها همراه است. علائم این بیماری با استفاده از روش‌های فیزیوتراپی و داروهای ضدالتهاب قابل کنترل است. اما در موارد نادری نیاز به عمل جراحی دارد.
منبع: